Knossós: Disneyland van de archeologie
door JAN COLIJN
KNOSSÓS (Kreta) - De Brit Sir Arhur Evans had zo zijn eigen opvattingen over het begrip restauratie toen hij begin deze eeuw begon met het blootleggen van de overblijfselen van het paleis Knossós. Critici hebben dit befaamde toeristische trekpleister op Kreta dan ook vol cynisme omgedoopt tot 'het Disneyland van de archeologie'.
Wat is een bezoekje aan Griekenland zonder een nadere kennismaking met de legendarische mythische oudheid van dat land? Vandaar dat de duizenden Nederlanders waardoor Kreta elk jaar wordt overspoeld vaak massaal de gelegenheid aangrijpen een kijkje te nemen bij Knossós, het beroemde Minoïsche paleis even ten zuiden van Iráklion.
Overigens is Knossós niet een paleis in de letterlijke zin van het woord, maar het centrum van een historische stad. Woningen, kantoren, religieuze gebouwen en werk- en opslagplaatsen. Maar liefst 1400 gebouwen telde het zeker voor die dagen gigantische complex.
In de eerste helft van het tweede millennium voor Christus gold Knossós als het centrum van de Minoïsche cultuur. Een van de theorieën is zelfs dat de minós, de hoogste machthebber van Kreta, er zou hebben gewoond, maar hierover heerst nog altijd onduidelijkheid.
Zoals er wel meer onduidelijk is omtrent Knossós. Buiten kijf staat dat de opgravingen indrukwekkend zijn. Het publiek kan zich vergapen aan fraaie fresco's en imponerende pilaren en zuilen. Voorraadkamers herbergen immense vazen en de bassins tonen dat de bewoners zich voor die tijden in ongekende weelde moeten hebben kunnen baden. Maar de bezoeker kampt daarbij telkens met de vraag of die bezienswaardigheden zijn ontsproten aan de creatieve geesten van Grieken uit vervlogen dagen of dat ze het werk zijn van sir Evans.
Evans hield er tijdens de veertig jaar durende opgravingen namelijk een onorthodoxe methode op na. Alles wat hij niet kende, werd zonder mededogen vernietigd. Gelijkertijd reconstrueerde hij het paleis op een manier die hem goeddunkte. Wat inhield dat hij de overblijfselen geheel naar eigen believen opknapte, zonder zich erom te bekommeren of het strookte met de werkelijkheid. En dat is nu juist waar wetenschappers over struikelen. Zij vinden dat Sir Evans geschiedvervalsing pleegde, wat Knossós de twijfelachtige bijnaam 'het Disneyland van de archeologie' opleverde.
Hoe 'verMcDonaldst' Knossós is blijkt bij de entree van het 'pretpark'. Het ontbreekt er nog maar net aan dat je je op de foto kunt laten zetten met grote opblaaspoppen van Asterix en Obelix. Gidsen wachten de bezoekers op om hen tegen een redelijk forse vergoeding in hun eigen taal wegwijs te maken in de Griekse oudheid. Daarbij willen ze hun toehoorders graag doen geloven dat Knossós het doolhof zou zijn waar volgens de overlevering de mythische figuur Theseus de angstaanjagende minotaurus zou hebben geveld. Een theorie overigens die door wetenschappers als even fantasierijk als onzinnig wordt betiteld.
Aan de andere kant: Knossós is zeer fraai om te bezichtigen. En er is eindelijk eens wat meer te zien dan wat onduidelijke funderingen waar voor de leek geen touw aan valt vast te knopen. Maar als toerist sta je wel voortdurend voor een dilemma. Heb ik me op mijn vakantiekiekjes nu daadwerkelijk laten vereeuwigen met de Griekse oudheid of ben ik genept door een Britse heer van stand?
Publicatiedatum = 25 oktober 1997
