Minister Gerrit Zalm houdt vinger op de knip
"Ik steek geen gulden in nieuw vliegveld"
door Sjuul Paradijs en Ronald Veerman
Aan de muur van de werkkamer van minister Gerrit Zalm hangt geen Mondriaan van 80 miljoen gulden. Zo'n schilderij moet er ook niet komen, laat de bewindsman weten. Ik ben hier tevreden mee", en wijst naar een groot kunstwerk van Blokhuis boven de zithoek in zijn werkkamer.
Als een van de weinige bewindslieden bleef VVD-minister Zalm in Paars II op zijn post. Als de belangrijkste penningmeester van ons land het nog vier jaar weet vol te houden is hij de langstzittende minister van Financiën van na de oorlog. Daar hoopt Zalm, een verdienstelijk bespeler van flipperkasten en bekend om zijn daverende lachsalvo's in de vrijdagse ministerraad, stiekempjes toch op.
Bang dat het minder opwindend zal worden is hij echter niet. "De kick van de eerste keer is er inderdaad niet meer," geeft hij wel toe. "Je ligt vlak voor Prinsjesdag 's nachts niet meer in je bed te woelen en denkt: goh, wat wordt dat spannend. Dat heb je wel gehad."
Een lange Balmoral-sigaret wordt aangestoken. Colaatje op tafel. "Maar toch is het deze keer weer anders. Ik heb in zekere zin een positie opgebouwd en er zitten weer nieuwe interessante mensen op ministersposten."
Interessanter dan in het vorige kabinet? Wordt de aanwezigheid van Winnie Sorgdrager gemist? "Ja, en van Wijers", zo stelt Zalm lachend: "Maar laat ik dit kabinet nou niet op persoonlijk vlak gaan vergelijken met mijn oude collega's."
Bij de eerste de beste begroting van het kabinet-Kok II krijgt Nederland een lastenverzwaring van anderhalf miljard gulden voor de kiezen. De premies gaan omhoog. Pas later zal dat worden verrekend met burgers en bedrijven. Ook wordt de energiebelasting verhoogd.
"Oorzaak is het wegwerken van de tekorten in de sociale fondsen," verdedigt Zalm de pijn. "Nu het goed gaat met Nederland hebben we besloten dat we maar direct door de zure appel moeten heenbijten. Dat is even moeilijk. Door de lastenverlichting die er komt in de tweede helft van deze kabinetsperiode loopt het weer glad."
De Miljoenennota borduurt vooral voort op het regeerakkoord van Paars I. Maar dat deert Zalm niet. "Het beeld is zelfs nog iets mooier geworden", zo stipt hij fijntjes aan.
De belastinginkomsten zijn hoger dan verwacht en er kan flink geprofiteerd worden van de lagere rente. De overheid heeft daardoor een voordeel, omdat er minder rente hoeft te worden betaald in verband met de staatsschuld.
"We ramen nog steeds voorzichtig op 6%, maar in werkelijkheid is het 4,5%", zo glimlacht de bewindsman. Snel rekent hij uit dat er dan op een meevaller van ƒ3,5 miljard gerekend kan worden. "Als het over de hele periode gemiddeld 5,5% wordt, ben ik al blij. Dan hou ik een miljard over."
"Daarnaast zien ook de inkomensplaatjes er gunstig uit. Bijna iedereen gaat er 0,5 tot 1,25% op vooruit". Voor de dreigende koopkrachtdaling voor ouderen met een aanvullend pensioen voelt hij zich niet verantwoordelijk. "Dat is zuiver het gevolg van een lagere verhoging van de pensioenuitkeringen", aldus Zalm. "Het is niet mijn taak dat weer te corrigeren."
Vooral het vasthouden aan de inmiddels beroemde 'Zalm-norm' ziet de bewindsman als een grote verworvenheid. "De afspraken rond de uitgavenmaxima zijn zelfs nog iets strakker geworden. De Zalm-norm zie ik nu als een soort notariële akte", zo lacht de liberaal.
De donkere wolken boven de wereldeconomie door de Azië-crisis, de politieke wirwar in Rusland en de perikelen op de effectenbeurs zullen niet tot een diepe recessie leiden.
"Op financieel gebied zal dit kabinet niet snel struikelen. De afspraken in dit kabinet zijn tegen een recessie bestand. Een hele diepe recessie verwacht ik niet. Dat is zeer uitzonderlijk. Door de komst van de euro zie je nu al dat de valuta van de landen die hieraan meedoen ondanks de opschudding stabiel blijven. Het is een grote stilte. Dat is de grote plus van de EMU. Voor speculanten valt er niets meer te verdienen aan een een valutacrisis."
Zalm beaamt dat de discussie over Schiphol en de aanleg van een vliegveld op een eiland in zee of in Flevoland een zeer lastig onderwerp binnen de coalitie kan worden. "Maar ik maak me daar als minister van Financiën niet zo druk over, want ik ben niet van plan daar ook maar een gulden overheidsgeld in te steken."
De VVD-bewindsman benadrukt dat de luchtvaartindustrie zich in Nederland zelf moet bedruipen. "Bij infrastructuurprojecten als wegen en spoorlijnen draag ik mijn steentje bij, maar we zijn er niet om de luchtvaart te subsidiëren", aldus Zalm.
Een nieuw peperduur vliegveld in zee zal dus door het bedrijfsleven moeten worden betaald. "Als het commercieel haalbaar is zullen die private gelden er vast wel komen. Maar bij mij moeten ze niet aankloppen."
Nog vier jaar Financiën voor de liberaal. Voor de vijfde keer met het beroemde koffertje met de Miljoenennota naar de Tweede Kamer. Over wat er daarna met hem gebeurt is Zalm voorzichtig. De liberaal is niet in de race voor het lijsttrekkerschap na het vertrek van Frits Bolkestein.
Zalm noemt de namen van zijn partijgenoten Hans Dijkstal, Annemarie Jorritsma en ook die van 'outsiders' Jozias van Aartsen en Loek Hermans als kandidaten.
Zalm: "Dijkstal lijkt mij als de huidige fractievoorzitter van de VVD-fractie de eerst aangewezen kandidaat. Ik voel me geen geboren partijleider. Wie het wel moet worden hangt af van de komende vier jaar. Ze krijgen de kans om zich te profileren. Ik maak me daar verder geen zorgen over."
