De troonrede en miljoenennota 2000 zorgden gisteren voor weinig verrassingen. Het beleid is een keurige uitwerking van het vorig jaar afgesloten regeerakkoord, aangevuld met ƒ100 miljoen aan nieuwe uitgaven en een miljard aan lastenverlichting.

Die laatste was afgesproken nu het schatkisttekort dankzij een hoger dan verwachte groei verder daalt. Politiek kwam dat ook goed uit. Die lastenverlaging compenseert deels de lastenverhoging die tegen alle verkiezingsbeloften in voor dit jaar was opgelegd.

Nieuw was wel de vorm van de troonrede, en niet alleen omdat die met een grap begon. De troonrede van haar grootmoeder van honderd jaar geleden citerend startte de koningin met de woorden 'Mijne Heeren', er waren immers toen nog geen vrouwelijke Kamerleden. Door menig vrouwelijk Kamerlid moet even een schok zijn gegaan.

Vooruitgang
In het algemeen was de troonrede, de laatste in het lopende millennium, een beschouwend stuk, met een terugblik en een overigens weinig controversiële blik op de toekomst. Veel minder dan voorheen was de rede een eindeloze saaie opsomming van allerlei beleidsvoornemens voor het komende jaar. Een duidelijke vooruitgang. Maar het wordt moeilijk elk jaar zoiets te schrijven zonder in herhalingen te vervallen.

Er waren ook weinig echte nieuwe beleidsvoornemens te melden buiten die uit het regeerakkoord, zo veel is er het laatste jaar niet gebeurd. De invulling van het beleid 2000 ging dan ook van een leien dakje, terwijl in het heel vroege voorjaar nog slecht weer was verwacht vanwege de Azië-crisis. Er hing toen een bezuinigingsronde van ƒ5 miljard in de lucht die grotendeels achterwege kon blijven.

Een soepele afhandeling van de begroting was ook prettig voor paars. Na de moeizame start en doorstart in het afgelopen parlementaire jaar van het tweede kabinet-Kok, was rust nodig voor het herwinnen van het vertrouwen van de burgers in de regering om nieuw elan uit te stralen. Een politieke ruzie af en toe mag, maar niet voortdurend en over elk onderwerp.

Het kabinet heeft opnieuw de economie mee. Waarschijnlijk valt de groei dit jaar zelfs nog hoger uit dan de nu geraamde 2,75 procent, de zesde keer in successie dat de economie zoveel of meer groeit. Dat heeft overigens weinig van doen met de door sommigen veronderstelde Nieuwe Economie waarin dankzij de moderne technologie van groeihaperingen geen sprake meer zal zijn. Die moet eerst nog maar eens bewezen worden.

Evenwicht
Doet zich volgend jaar eenzelfde economische ontwikkeling voor, dan is er veel sneller dan verwacht sprake van een begroting in evenwicht, of zelfs van een begrotingsoverschot. Dat was in 1974 voor het laatst! Nederland zou Nederland niet zijn als niet prompt werd gesproken over het besteden van die meevallers aan nieuwe uitgaven alsof uitgaven in het kabinetsbeleid niet al prioriteit hebben boven schuldsanering en lastenverlichting.

Toch splitst op termijn dat dreigende overschot de coalitie. De fracties van PvdA en D66 zien nog meer ruimte voor extra uitgaven voor zorg, onderwijs, milieu en investeringen. Premier Kok sprak van een nieuwe afweging die straks wellicht moet worden gemaakt tussen nieuwe extra uitgaven, lastenverlichting en staatsschuldverlaging.

De VVD, Zalm voorop, wijst nieuwe extra uitgaven boven de afgesproken uitgavenplafonds, resoluut van de hand. Dat vereist volgens hem een nieuw regeerakkoord. Hij behoudt zich het recht voor daar niet mee akkoord te gaan, en dus af te treden als dan verkeerde keuzes worden gemaakt en de uitgaven omhoog gaan. Hij wil extra inkomsten gebruiken voor schuldvermindering en desnoods voor lastenverlichting. Hij wil onder geen beding tornen aan de naar hem genoemde en met veel moeite tijdens de kabinetsformatie afgesproken Zalm-norm. De regering en de coalitie spreken hier met twee monden.

Door de aandacht op een mogelijk toekomstig luxeprobleem te leggen, hebben Melkert (PvdA) die nooit voor de uitgavenplafonds en de Zalm-norm was, en De Graaf (D66) wel gezorgd voor rust rondom de begroting 2000, en dus rondom paars. Hoogstens wordt daaraan in de marge wat gesleuteld. De extra kinderbijslagverhoging wordt weinig royaal gevonden, en de laagste inkomens zouden iets meer van de lastenverlichting moeten profiteren.

Te vroeg
Overigens is de verdelingsluxe te vroeg aan de orde gesteld. Het geld is er nog niet. Het is onzeker of de hoge economische groei stand houdt. Bovendien kunnen de kosten voor de schatkist van het nieuwe belastingstelsel hoger uitvallen en zijn de loonstijgingen de komende jaren te laag ingeschat. Ook vereist de EMU in financieel goede tijden een begrotingsoverschot. Verder is er de verplichting jegens het nageslacht nu iets te doen aan de omvangrijke staatsschuld (ƒ528 miljard, ƒ33.000 per hoofd van de bevolking).

Dit betekent niet dat het Kamerdebat vandaag en morgen over het beleid 2000 over niets gaat. Er zijn voldoende issues over zoals de krappe arbeidsmarkt en de verborgen werkloosheid, de defensie, de vaak krakkemikkige uitvoering van overheidsbeleid, de werking van de ministeriële verantwoordelijkheid, de toekomst van Schiphol en immateriële zaken als euthanasie, om enkele onderwerpen te noemen. Er blijft zo werk, ook voor de oppositie.

Kees Lunshof