Tok, tok, tok, tok. Een luidruchtige specht verstoort wreed de zaterdagsrust van vice-premier Els Borst. In de lommerrijke omgeving van Bilthoven leeft de vogel zich uit in de tuin van de minister van Volksgezondheid. "Kijk, daar boven bij die tak. Daar zit-ie", wijst de politica naar de onruststoker.

De matte najaarszon verlicht het terras achter de villa van de 67-jarige arts, het begin van een nieuwe herfst. Koffie en koekjes op tafel. Borst zit ontspannen in haar tuinstoel. Wij brachten dioxinevrije Belgische bonbons mee voor onze gastvrouw, die nu ruim vijf jaar minister is. "Die gaan de koelkast in voor ze smelten. Chocoladevla kun je bij Albert Heijn goedkoper krijgen", grapt hare excellentie tegen haar bezoek.

Borst, geboren in de Amsterdamse Rivierenbuurt, zeult elke vrijdagavond haar ministerstassen mee naar Bilthoven. Borst maakt tussen de naaldbomen van de Utrechtse Heuvelrug in het weekeinde even een pas op de plaats.

"Sommige dingen moeten sneller in het leven, maar voor de mens is het belangrijk veel momenten van rust te creëren. Je moet tijd hebben om te lummelen. Zoals de Japanners dat doen; pak een bloemetje, trek één voor één de blaadjes eruit en ga eens na wat een wonder zo'n bloemetje is. Dat vind ik een mooi beeld. In je eigen leven wil je ook ruimte en rust. Dat willen we mogelijk maken met de radicale wetsvoorstellen op het gebied van deeltijdwerk. En als het misgaat, proberen we het opnieuw. Als je in iets gelooft moet je in de politiek ook niet zeggen als het mislukt 'nu ben ik de lul', dan moet je het opnieuw proberen."

Komt er na Paars 2 nog een Paars 3?

"Wij zetten daar op in. D66 is ook de schepper, de architect van paars. Ik denk dat dit kabinet nu een paar hele goede jaren tegemoet gaat en dat die samenwerking blijft bevallen. Maar ik ben democraat in hart en nieren. Als Nederland bij de volgende verkiezingen laat zien iets anders te willen, dan komt er iets anders."

Zou het verstandig zijn als Wim Kok weer een nieuw paars kabinet gaat leiden?

"Daar gaan Kok en zijn partij over. Maar het is altijd de vraag of een succesvol premier nog een derde termijn moet doen. Bij de tweede komt voor iedere minister al de vraag of het niet weer tijd is voor vernieuwing. De politiek is toch altijd gebaat bij nieuwe gezichten, frisse aanpakken. En een derde termijn wordt dan toch weer heel veel van hetzelfde."

Hij had voorzitter kunnen worden van de Europese Commissie?

"Maar gelukkig is Kok een loyale man. Hij maakt af waar hij voor aangesteld is."

Kan de PvdA wel zonder Kok?

"Ik denk dat er heel veel mensen met talent in de PvdA zitten. Een partij kan altijd zonder iemand."

Dus D66 kan zonder Hans van Mierlo?

"Het is even moeilijk geweest, maar het kan wel. Het viel wel erg op elkaar, het beeld Van Mierlo en het beeld D66. Dat is iemand die terecht en op het juiste moment heeft gezegd: 'Ik trek me terug'."

D66 heeft het tij niet echt mee. Volgens de peilingen staat de partij op 8 zetels.

"Voor de verkiezingen van 2002 moet dat fors omhoog. We zitten natuurlijk nog in de opmaat van het nieuwe leiderschap. Thom de Graaf profileert zich per week meer, hij krijgt steeds meer greep op het politieke leiderschap. Het heeft tijd nodig om voor iedereen zichtbaar te worden en de drager van die partij te zijn."

Maar je kunt ook zeggen dat De Graaf na een jaar bewezen heeft dat hij onvoldoende aantrekkingskracht heeft.

"Dat vind ik absoluut niet. Hij gaat vooruit. Bolkestein had ook tijd nodig. In een coalitie zit je met drie partijen die het op veel punten met elkaar eens zijn. De kunst is om in die verhouding te laten zien 'waar staan wij nou voor'. Als paars kabinet hebben we het ook moeilijk gehad, dat geldt ook voor D66. Nu gaan we laten zien wat we voor elkaar kunnen brengen. Maar het is absoluut moeilijk. GroenLinks vervult nu in de oppositie een beetje de rol die wij een tijd hebben vervuld: jong, aantrekkelijk, nieuw, anders. Dat is ook voor de PvdA een probleem."

Waarom is het onverstandig om op GroenLinks te stemmen?

"Het realiteitsgehalte van veel van de plannen van GroenLinks is natuurlijk vrij laag."

Stemmen de kiezers meer op de persoon Paul Rosenmöller?

"Ja. Dat is natuurlijk belangrijk, iemand die er leuk uitziet en een goed politicus is."

Is Roger van Boxtel in de praktijk niet méér de vice-premier van Paars II dan Els Borst?

"Van Boxtel en Thom de Graaf zijn oude maatjes. Ik bel ook wel veel met Thom, niet dagelijks, maar toch. We bemoeien ons allemaal met alles in het kabinet. Roger zou wel een prima vice-premier zijn in Paars III."

Er is in ieder geval één succesvolle minister in het kabinet, dat is Gerrit Zalm van Financiën. Het financieringstekort is bijna weg. Wat vindt u dat er moet gebeuren als er begrotingsevenwicht is bereikt?

Borst zonder enige twijfel in haar stem: "Doorgaan met de staatsschuld aflossen. Begrotingsevenwicht is niet hetzelfde als geen schuld meer hebben. We betalen ieder jaar 30 miljard gulden rente. Ieder jaar dat ik dat bedrag in het kabinet weer zie langskomen denk ik, wat jammer toch, wat zouden we allemaal niet met dat geld kunnen doen. De staatshuishouding is net als een gewoon huishouden. Als je als gezin een grote schuld hebt en je krijgt een salarisverhoging, dan ga je ook eerst aflossen, omdat je de pest in hebt dat je iedere keer die rente moet betalen. Je gaat niet eerst een nieuw bankstel aanschaffen."

Het kabinet kan een paar radicale besluiten nemen aan de vooravond van de 21ste eeuw. De landbouw, Schiphol, wachtlijsten.

"Voor de volgende eeuw is de inrichting van Nederland belangrijk. Nederland is zo vol, we moeten zorgen dat het leefbaar blijft, bijvoorbeeld door de herstructurering van de veehouderij."

Maar dat is wel een zeer radicaal besluit..

"D66 is de radicale middenpartij van Nederland. Wij zitten wel in het midden, maar we zijn radicaal als dingen echt móeten veranderen. De Varkenswet van Van Aartsen was een radicale wet door de varkenspest, maar de lijn van Apotheker samen met de boeren was het ook niet helemaal. Nu wordt het wat breder getrokken en moeten we toch constateren dat we gewoon te veel intensieve veehouderij hebben toegestaan. In een klein land als Nederland kan dat niet."

Als er massale weerstand is in de maatschappij doe het dan niet!

"Dat moet ook wel eens een keer. De pil uit het ziekenfondspakket bijvoorbeeld. Daar was zo'n weerstand tegen. Maar ik heb nu ook een goed gevoel over het terugdraaien van die maatregel. Ik kan het me ook zo goed voorstellen, redenerend vanuit de vrouw. De vrouw heeft zoveel veroverd in deze eeuw, het recht om te werken, stemrecht en het recht op de pil in het ziekenfonds. En in dat emotionele geheel was het te vroeg om daarover te beginnen. Misschien ooit, maar ik begin er niet meer aan. Ik ben dus overtuigd, maar dat moet toch ook kunnen?"

De Betuwelijn kan ook een potentieel conflict worden?

"Netelenbos zegt dat de Betuwelijn nog zinvol is, ook als je afziet van de Noord-Oosttak. Daar wordt binnenkort in het kabinet weer over gesproken. Het zou een hele zware beslissing zijn om de Betuwelijn nu af te schieten. Er zijn behoorlijk wat verplichtingen aangegaan. Maar aan de andere kant is het ook zo dat als je iets doms hebt besloten, moet je daar natuurlijk altijd van terug kunnen komen."

Gaat u in 2002 de geschiedenis in als de meest succesvolle minister van Volksgezondheid?

"Ik hoop dat men zich mij herinnert als een minister die echt iets heeft bereikt, om te beginnen met de wachtlijsten. Patiënten hoeven in 2002 niet langer te wachten dan medisch verantwoord is. En als de minister die wat heeft gedaan aan de schaarste aan personeel."

Maar zes jaar geleden waren die problemen er ook al.

"Die problemen zijn er al lang, dat is waar. Maar nu pas zit er echt beweging in, omdat er meer geld is. We maken nu meerjarenafspraken met de sector. Je krijgt geld, maar daar staan wel prestaties tegenover. Die afspraken zijn een totaal nieuwe manier van omgaan met de sector."

Was het toch niet mooier geweest om de geschiedenis in te gaan als de minister die een nieuw verzekeringsstelsel op poten had gezet in plaats van als "de minister van de meerjarenafspraken"?

"Nee, die ambitie heb ik niet. Er hoeft niet per se een stelsel op mijn naam te staan. In de tweede helft van deze periode gaan we nog eens kijken naar het stelsel. Kunnen we het ziekenfondspakket zo houden met het oog op de vergrijzing en met het oog op Europa? De grenzen zijn open en mensen kunnen in het buitenland zorg gaan halen. Het antwoord op die vraag zou best wel eens nee kunnen zijn. Dat andere stelsel kan er best komen, maar dan wel in de volgende periode.

En ach, stelselherzieningen mislukken nogal eens, hè? Je neemt een groot risico, als je achter Hans Simons en Hillary Clinton aanloopt. Hillary kwam met een prima gezondheidsplan, maar die kreeg te maken met wat ik noem de 'hindermacht', de grote verzekeraars. Je krijgt het er dan toch niet door. Je hoort nu vanuit de verzekeraars en de ziekenhuizen zelf de vraag of we niet eens naar het samenvoegen van ziekenfonds en AWBZ toe moeten. Als het geluid uit die machtige partijen zelf komt kun je op een gegeven moment toeslaan."

"Als u mij toestaat, ga ik nu mijn gras maaien."