DEN HAAG - CDA en VVD willen het huidige strategische regeerakkoord voortzetten in een nieuw kabinet zonder de LPF. Dat lieten VVD-leider Zalm en CDA-fractievoorzitter Verhagen gisteren weten, nadat er als gevolg van de aanhoudende ruzies tussen de LPF-ministers Bomhoff (Volksgezondheid) en Heinsbroek (Economische Zaken) een voortijdig einde was gekomen aan het kabinet.

Balkenende is in gepeins verzonken tijdens het debat met de Tweede Kamer dat plaatsvond direct nadat hij de val van het kabinet had aangekondigd. (Foto: REUTERS)

CDA en VVD rekenen erop dat zij samen de meerderheid in de Kamer kunnen krijgen bij nieuwe verkiezingen die waarschijnlijk in de loop van januari worden gehouden. Premier Balkenende heeft gisteravond na een bewogen dag schriftelijk het ontslag van het kabinet ingediend bij koningin Beatrix. Zijn kabinet bleef slechts 86 dagen aan; een laagterecord in de naoorlogse geschiedenis.

Premier Balkenende is gisteren niet persoonlijk naar de rouwende Koningin gegaan. Volgens de minister-president vond hij het niet passend om haar "in deze omstandigheden" te bezoeken, vlak na de uitvaart van prins Claus. Wel heeft hij haar gisteren enkele malen telefonisch geïnformeerd.

Bomhoff en Heinsbroek dienden eerder op de dag hun ontslag in, maar hiermee kon de breuk in de coalitie niet meer worden voorkomen. Bomhoff zei dat hij steeds een "heer" was gebleven "maar dat was kennelijk niet voldoende". Heinsbroek vindt dat hij zichzelf niets te verwijten heeft: "Ik heb alles gedaan om de zaak op de rails te houden."

De post van Bomhoff wordt in het demissionaire kabinet waargenomen door CDA-minister De Geus (Sociale Zaken), terwijl VVD-minister Hoogervorst (Financiën) Heinsbroeks portefeuille gaat beheren.

Een zwaar teleurgestelde LPF-minister Nawijn (Vreemdelingenbeleid) sluit niet uit dat hij als demissionair minister voortijdig het bijltje erbij neerlegt.

Volgens de bewindsman hebben CDA en VVD veel te snel het vertrouwen in de LPF opgezegd. "Het landsbelang is hier niet meer gediend. Ze hebben ons als een pudding laten vallen", aldus Nawijn.

.

De val van het kabinet kwam nadat Zalm en Verhagen hun vertrouwen in de samenwerking met de LPF hadden opgezegd. Volgens beide fractieleiders is de stabiliteit bij de LPF zo ver te zoeken, dat het regeren met deze partij te grote risico's inhoudt. "De LPF is geen betrouwbare partner gebleken. Het vertrouwen is op", aldus Zalm, terwijl Verhagen de kans zeer groot achtte dat er binnen de kortste keren de zoveelste crisis binnen de LPF zou uitbreken. "Binnen de LPF-fractie spreken ze over elkaar als 'gajes'. Dat zegt genoeg", aldus Verhagen.

Ook de bewindslieden van CDA en VVD vonden dat de stekker uit het kabinet moest worden getrokken. Dat bleek al tijdens de extra ministerraadvergadering op de avond na de uitvaart van prins Claus. "Na vijf minuten was duidelijk dat het niet meer verder kon. We hebben meer geschorst dan vergaderd", aldus Hoogervorst.

Balkenende sprak gisterochtend met Zalm, Verhagen en de heraangetreden LPF-fractieleider Herben, die Wijnschenk gisterochtend is opgevolgd. Wijnschenk was niet aanwezig bij de LPF-fractievergadering waarin over hem werd besloten omdat hij niet zou hebben gehoord dat die was vervroegd. Zalm en Verhagen maakten Balkenende duidelijk het gebakkelei in de LPF spuugzat te zijn. Vervolgens riep Balkenende de ministerraad bij elkaar, die snel besloot er een einde aan te maken.

Direct daarna werd Balkenende aan de tand gevoeld in een Kamerdebat, waar vooral de oppositie fel naar hem uithaalde. Volgens PvdA, GroenLinks en SP heeft Balkenende het geruzie tussen Bomhoff en Heinsbroek sterk onderschat en heeft hij te laat ingegrepen. Ook morde de oppositie, net als overigens Zalm, over het feit dat Balkenende de extra ministerraad hield op de dag waarop prins Claus werd bijgezet.

Balkenende ontkende krachtig dat hij te zwak is opgetreden. Nog geen twee weken geleden leek het conflict tussen Bomhoff en Heinsbroek opgelost, aldus Balkenende, na een verzoeningsbijeenkomst op het ministerie van Volksgezondheid. De volgende dag stuurde het kabinet-Balkenende een ludieke kaart naar de Kamer waarin de eenheid van de bewindslieden werd benadrukt. Nadat de LPF-verzoening een wassen neus bleek te zijn, was er volgens Balkenende sprake van "een beschaamd vertrouwen". Dat gold ook na de marathonsessie van de LPF-bewindslieden afgelopen zondagnacht die uiteindelijk niks opleverde, aldus Balkenende.

De premier noemde het onvermijdelijk dat de ministerraad op de avond na de uitvaart van prins Claus de crisis besprak. Oorspronkelijk zou deze vergadering gaan over de uitbreiding van de Europese Unie, maar daar kwam het door de dreigende kabinetsbreuk niet van, aldus Balkenende die erop wees dat er die avond uit piëteit geen besluit is genomen.

In tegenstelling tot CDA en VVD drong de LPF aan op de voortgang van het kabinet. Herben dacht dat het ontslag van Bomhoff en Heinsbroek voldoende was om de ministersploeg bij elkaar te houden. Hij verweet CDA en VVD de val van het kabinet te hebben "geënsceneerd'', hetgeen hem op hoon van de Kamer kwam te staan. Vrijwel alle fracties benadrukten dat zij zich schaamden voor alle conflicten die binnen de LPF hebben gewoed en dat de totale Haagse politiek hierop wordt aangekeken.

zoek naar gerelateerde artikelen

do 17 oktober 2002