DEN HAAG - De LPF likt haar wonden. De conflicten binnen de jonge partij die 16 mei haar intrede in de Tweede Kamer maakte, liepen tijdens de zomer hoog op. Bij zijn aantreden eind augustus beloofde de nieuwe fractieleider Harry Wijnschenk beterschap en bood hij het Nederlandse volk zelfs excuses aan. Wijnschenk stelde een 'dreamteam' samen en wilde zijn fractie als een bedrijf gaan bestieren. Maar hij kwam van een koude kermis thuis. Fractieleden schoten met scherp op hem en elkaar, wat deze week niet alleen leidde tot het verwijderen uit de fractie van Winny de Jong en Cor Eberhard. Wijnschenks eigen positie kwam in gevaar en er dreigde zelfs een heuse kabinetscrisis. Donderdagavond kwamen de 'vier musketiers' Wijnschenk, Heinsbroek, Bomhoff en Hammerstein na crisisoverleg triomfantelijk melden dat ze het eens waren geworden en elkaar niet meer zouden bestoken met persoonlijke aanvallen. Vandaag ligt echter alweer het volgende gevaar op de loer, wanneer het viertal zich meldt bij de beladen bijeenkomst van de provinciale en regionale bestuurders, die het bloed van Wijnschenk wel kunnen drinken.

Wijnschenk, Heinsbroek, Bomhoff en Hammerstein (vlnr) als de 'vier musketiers'. (Foto: ANP)

De tikkende LPF-tijdbom onder het kabinet is even stilgezet. Of hij echt onschadelijk is gemaakt, is nog maar zeer de vraag. Veel zielen binnen de Lijst Pim Fortuyn zijn gekwetst en de strijd om de macht is nog lang niet beslecht. "Wij hebben de macht in de LPF en niet de fractie!", benadrukt Pieter Stolker nog maar eens. De voorzitter van de provincie Zuid-Holland van de LPF wordt emotioneel. "Er zit in de fractie een kern die alles van de LPF kapot wil maken. Ik roep alle provinciale voorzitters op vandaag één blok te vormen. Het wordt dus geen gezellige dag. Om de sodemieter niet!"

KRUITVAT Het moddergooien, dat de afgelopen week in een keiharde burgeroorlog ontaardde, gaat dus door in de LPF. De spelverruwing bracht het prille kabinet-Balkenende aan het wankelen. Ministers, fractieleden en partijkader gingen rollend over straat. Het aanzien van de politiek is in het geding, waarschuwde Kamervoorzitter Weisglas in een poging om het gedonder te laten ophouden.

Op hetzelfde moment werden tegen alle regels in de spulletjes uit de werkkamer van Winny de Jong aan de straatkant gezet door boze LPF'ers, die haar de dag ervoor zonder pardon uit de fractie hadden gegooid. Inmiddels staat alles weer op zijn plek en prijkt de foto van de excentrieke blondine met het Duitse accent, waarop zij gebroederlijk met de gestorven leider Pim Fortuyn in de camera lacht, weer aan de muur. De Jong sleurde Cor Eberhard mee in haar vertrek. Weg met de rotte appels, dacht fractievoorzitter Wijnschenk. Er blijven 24 fractieleden over, van wie naar schatting de helft in het kamp van Wijnschenk zit. In het andere kamp, waarin de would be-fractievoorzitter Gerard van As een cruciale rol speelt, blijft het onrustig...

Maar Theo de Graaf, een vertrouweling van Wijnschenk, zit als een rots in de branding in zijn werkkamer. Op de etage waar dagelijks hele horden journalisten en tv- en radioploegen de gangen bezet hielden. Waar zijn collega Ton Alblas in het gedrang ten einde raad een vuistslag uitdeelde aan een persfotograaf, een ongehoorde actie in de Tweede Kamer. Alblas heeft inmiddels spijt als haren op het hoofd, maar het voortdurende gedonder rond de LPF heeft kwaad bloed gezet bij Kamervoorzitter Weisglas en de andere Kamerfracties. Ordinair gedrag, zo luidt de veroordeling, en daar zitten we niet op te wachten. We willen ons in de Kamer weer bezig houden met het maken, bekritiseren en bijstellen van politiek beleid. Iets waar heel Nederland op wacht.

De Graaf, door Wijnschenk gevraagd de interne organisatie van de fractie in goede banen te leiden, met joviale Rotterdamse tongval: "Denk je dat wíj dat niet willen? We zijn er gewoon niet aan toe gekomen. Ga maar na: eerst hebben ze Pim voor zijn kop geschoten, dat heeft ons weken gekost. Daarna kwamen we in de Kamer, maar werden we door de PvdA uit onze kantoren gehouden, zodat we met noodvoorzieningen moesten werken. Vervolgens de vreselijk zware onderhandelingen met CDA en VVD over een strategisch regeerakkoord. Daarna avond aan avond praten met kandidaten voor onze ministers- en staatssecretarissen. Toen het gezeur met partijbestuurders als Dost en Langendam. Verder wilde onze fractieleider Mat Herben zijn functie opgeven en moesten we een opvolger kiezen. En tenslotte bleek dat Winny de Jong en Cor Eberhard onbekwame politici zijn. Met deze mensen is in een fractie niet samen te werken. Dus moesten ze er uit."

De Graaf zwaait met een paar A4-tjes. Daarop staat de verdeling van de commissies die zich binnen de LPF-fractie bezig houden met onderwerpen als onderwijs, zorg, financiën en defensie. "Alle fractieleden zijn evenwichtig over deze commissies verdeeld. Iemand die in zo'n commissie een goed idee heeft over een politiek beleid, kan dat uitgebreid met zijn collega's bespreken. Vindt de commissie het een prima plan, dan hoeft het niet eens in de voltallige fractievergadering te worden besproken. Dan kan de betreffende woordvoerder het zó gaan bespreken met onze coalitiepartners en of met wie dan ook in de Kamer. Ik heb al diverse commissies uitgenodigd in de fractie een presentatie van hun voorstellen te geven. Maar we zijn eigenlijk nog niet aan normale fractievergaderingen toegekomen. Steeds weer was er een affaire."

Ook de kiezers lijken ondertussen genoeg te hebben van de LPF-soap en dreigen zich massaal weer af te keren van de "nieuwe politiek". Als er nu verkiezingen zouden zijn, krijgt de LPF nog maar zeven zetels, zo blijkt uit de jongste peilingen.

De strijd om de macht is een gevaar. Velen denken het beter te kunnen dan de getergde Harry Wijnschenk. Minister Herman Heinsbroek (Economische Zaken) staat te popelen om partijleider te worden, als daarvoor voldoende draagvlak is. De Graaf: "Geloof me nou maar, binnenkort is er weer rust in de tent en kunnen we wel laten zien waar we voor staan. Trouwens, de kiezers moeten niet zeuren. Onze bewindslieden doen het prima en daar wordt de LPF uiteindelijk op afgerekend. Het kabinetsbeleid wordt met verve uitgevoerd. Kijk maar om je heen. Illegalen worden opgepakt en uitgezet, de criminaliteit wordt beter aangepakt en de wantoestanden in de zorg ook. Stuk voor stuk punten waarvoor de LPF zich hard heeft gemaakt. Eigenlijk is de fractie er om de bewindslieden te ondersteunen", zegt De Graaf met een eigen variant van het 'dualisme' tussen regering en Kamer waar de nieuwe coalitie zo vol van was en is.

Bijna was geen coalitie meer. Het geruzie in de LPF-fractie verspreidde zich de afgelopen week als een olievlek naar alle geledingen van de partij, de bewindslieden incluis. De geleerde Eduard Bomhoff , vice-premier en minister van Volksgezondheid, stoorde zich al weken mateloos aan het niveau van de discussie in de LPF-fractie. Hij noemde het taalgebruik "ruw" en meent dat sommigen van zijn partijgenoten "een korte lont" hebben. Bomhoff probeerde vorig weekend al de boel te sussen tijdens een etentje met de fractietop in Rotterdam. Herman Heinsbroek was daarbij niet aanwezig. In de optiek van Bomhoff was afgesproken dat er alles aan gedaan zou worden om het dissidente duo De Jong en Eberhard binnenboord te houden en de 26 zetels voor de partij te behouden. Bomhoff stond daarmee op het standpunt van interim-partijvoorzitter Ed Maas. Tot zijn grote ergernis zag Bomhoff dat al zijn adviezen door Wijnschenk in de wind werden geslagen. De Jong en Eberhard moesten hun biezen pakken, en Heinsbroek stond langs de kant te applaudisseren. Hij prees Wijnschenk voor diens "daadkrachtige optreden". Het conflict tussen de ministers was geboren. Bomhoff zat in het 'kamp Maas' en Heinsbroek in het 'kamp Wijnschenk'.

Toen Heinsbroek ook nog door een "misverstand" een claim legde op het door Bomhoff zo gekoesterde vice-premierschap, was de maat voor de minister van Volksgezondheid vol. Volgens ingewijden was Bomhoff zelfs bereid om op te stappen als hij het vice-premierschap zou moeten afstaan. Bomhoff en Heinsbroek voerden in de uren voor de 'verzoeningsscène' een ware machtsstrijd, waarin geen van tweeën wilde buigen.

Urenlang werd er donderdagavond in afzonderlijke kamertjes in de "twee tieten", zoals de torens van VWS door de Hagenezen liefkozend worden genoemd, gesproken tot de lucht enigszins was geklaard, althans, voor de buitenwereld. Het werd een vertoning waarbij de irritaties onder de geforceerde glimlachen zichtbaar waren. De crisis werd afgedaan als een groeistuip van een jonge partij. Kinderziektes dus. Maar als alleen de symptomen worden bestreden, is de kans op genezing gering.

Advocaat Hammerstein nam de honneurs waar voor Ed Maas, die nog niet on speaking terms is met Harry Wijnschenk. Deze kemphanen, die er de afgelopen dagen geen doekjes omwonden dat ze zo snel mogelijk van elkaar afwillen, worden vandaag op een beladen vergadering in Karel V in Utrecht voor het eerst met elkaar geconfronteerd. Het is nog maar de vraag of ze hun gekwetste gevoelens de baas worden. Volgens de afgezette fractieleider Mat Herben "zit het heel diep". Hij en LPF-Kamerlid Schonewille ondernemen sinds gisteren pogingen om te bemiddelen tussen Wijnschenk en Maas. Herben pleegde al enkele telefoontjes om Maas te vertellen dat Wijnschenk echt niet had bedoeld te zeggen dat hij en zijn vastgoedkornuiten een te dikke vinger in de pap zouden krijgen bij de Statenverkiezingen. "Er is sprake geweest van een hoop interne miscommunicatie", is het credo sinds afgelopen donderdag.

Provincievoorzitter Stolker hemelt Maas op: "Als er één is die alles voor de partij heeft gedaan, is dat Ed Maas. Hij heeft een perfecte organisatie opgebouwd en financieel alles op orde gebracht. Die man verdient een standbeeld. Dan is het diep treurig en schandalig dat er lieden in de fractie zijn die roepen dat ze de achterban aan hun laars lappen. Laat mij duidelijk zijn: Wijnschenk maakt niet de dienst uit in de LPF, dat doen wij, als gekozen vertegenwoordigers van de LPF-provincies." Bomhoff is volgens Stolker ook een goede vent. "Wij hebben van de week met hem gesproken en hij had begrip voor onze standpunten. Alleen vond hij een directe schorsing voor Wijnschenk en Hoogendijk te ver gaan, vandaar dat we eerst hebben gevraagd of het interim-bestuur wil onderzoeken of dit mogelijk is."

Er is dus veel meer aan de hand dan miscommunicatie. Wijnschenk laat in vertrouwelijke kring voortdurend weten he-le-maal niets in Maas te zien. Wijnschenk vindt de vastgoedmagnaat niet bepaald overkomen als een betrouwbaar persoon. Hij heeft bewust de vastgoed-kwestie aangekaart om te voorkomen dat de LPF later zou worden beschuldigd van 'Italiaanse toestanden', waarbij leden van Provinciale Staten uit eigenbelang invloed uitoefenen op belangrijke planologische beslissingen.

Daarnaast ergert Wijnschenk zich groen en geel aan de provinciale en regionale bestuurders. Niet alleen omdat zij de macht binnen de LPF claimen. Ook omdat er volgens Wijnschenk "extreem-rechtse figuren" onder de achterban zitten. "Daar wil ik op geen enkele manier mee worden geassocieerd", aldus Wijnschenk. Hijzelf ("Ik ben een joodse jongen") en bijvoorbeeld fractielid Fierous Zeroual, van Marokkaanse afkomst, zijn bestookt met een bombardement van hatelijke e-mails uit de achterban van de LPF. "Afschuwelijke teksten, ik lees ze niet eens meer".

Eveneens gaf Wijnschenk in een vroeg stadium te kennen dat hij afwilde van vier rotte appels in de fractie. Naast De Jong en Eberhard waren dat zijn tegenstrever Van As, die geen gelegenheid onbenut laat om Wijnschenk te bekritiseren, en Janssen van Raay. Deze laatste tekende bijvoorbeeld begin september een verklaring waarin hij Wijnschenk plechtig beloofde louter en alleen het woord te voeren over zaken uit zijn eigen vakgebied dat hij voor de LPF in de Kamer bestiert. Maar daar hield Janssen van Raay zich tot grote woede van Wijnschenk allerminst aan. Pas de laatste dagen houdt Janssen van Raay zich koest.

In tegenstelling tot Van As, die Wijnschenk formeel "het voordeel van de twijfel" geeft als fractieleider. Bepaald geen warme tekst. Van As leek lange tijd alleen te staan, maar krijgt langzamerhand steeds meer medestanders in de fractie. Wijnschenk hoeft nog maar één blunder te begaan en Van As zal de strop om zijn nek aantrekken.

Of Theo de Graaf kan blijven zitten, is nog maar de vraag. De provinciebestuurders hebben deze week een aantal eisen op tafel gelegd bij het interim-bestuur over het functioneren van de fractie. Eén van de eisen is dat boven water komt of De Graaf zijn Kamerzetel heeft gekocht voor 25.000 euro. Zelf ontkent De Graaf dit. "Pim zei mij: je kunt óf geld geven óf een plaats op de kandidatenlijst krijgen. Beide tegelijkertijd kan niet. Dus heb ik voor de Kamer gekozen en niks betaald." De provinciebestuurders twijfelen hier hevig aan. "Maas heeft informatie in handen die zijn tegenstanders in de fractie in één klap kunnen vellen", weet Stolker. "Geloof me maar, het komt nooit meer goed."

zoek naar gerelateerde artikelen

za 5 oktober 2002