AMSTERDAM - Het gaat slecht met verzekeraars. Wat nog niet zo lang geleden werd gezien als de meest veilige haven voor beleggers, is nu verworden tot een soort Pearl Harbour. Van alle kanten wordt de sector bestookt. De eerste klap werd vorig jaar uitgedeeld op 11 september. Van die schok, gevolgd door miljardenclaims, is de internationale verzekeringssector nog altijd niet hersteld. Ondertussen kwam de economie knarsend tot stilstand en kelderden de aandelenkoersen. Vanuit hun marmeren kastelen zagen de verzekeraars daardoor hun reserves in rook opgaan. In Nederland werd de naar adem happende assurantiebranche vervolgens ook nog in de rug aangevallen door de overheid. Makkelijk geld verdienen met fiscaal gedreven producten is daardoor binnenkort geschiedenis. Over gouden tijden en slechte tijden.

De instortende beurskoersen zijn volgens bijzonder hoogleraar financial services Alfred Oosenbrug van de Erasmus Universiteit verreweg de grootste boosdoener geweest. Hoewel verzekeraars geen invloed hadden op het slechte beurssentiment, meent de wetenschapper dat zij de gevolgen daarvan voor een deel over zichzelf hebben afgeroepen. "In de vooronderstelling dat het diepste punt was bereikt, zijn verzekeraars evenals pensioenfondsen eind vorig jaar en begin dit jaar juist in aandelen gestapt in plaats van uit te stappen. Daardoor is hun risicoprofiel sindsdien enorm verslechterd", aldus Oosenbrug. De resultaten van verzekeraars waren volgens hem overigens al jarenlang aan het afvlakken, maar dat bleef voor de meeste beleggers verborgen door de schimmige manier van verslaglegging. "Inmiddels zijn de herwaarderingsreserves (beleggingsopbrengsten waarmee verzekeraars hun resultaten konden opfleuren, red) in rook opgegaan. Vooral bij Fortis is dat goed te zien. Daar moeten ze nu per saldo hun verlies gaan nemen."

Oosenbrug stelt dat er in ons land als gevolg van de beursmalaise inmiddels 'enkele tientallen' kleine en middelgrote verzekeraars door de bodem van hun solvabiliteitsgrens (wettelijk verplichte financiële buffer, red) zijn gezakt. "Het valt te verwachten dat de toezichthouder van deze verzekeraars eist dat zij hun vermogen versterken, bijvoorbeeld door aandeelhouders te laten bijstorten. Op overnames van deze zorgenkindjes hoef je niet te rekenen, want iedereen zit met dezelfde problemen."

De toezichthoudende Pensioen- en Verzekeringskamer (PVK) reageert zeer terughoudend op de uitspraak van de hoogleraar. "Wij bevestigen noch ontkennen zijn bewering. Wel kan ik zeggen dat het met de solvabiliteit van verzekeraars in ons land over het algemeen goed gesteld is. Nee, daarmee hebben we niet gezegd dat iedereen aan de solvabiliteitseis voldoet. Daar laat ik het bij", zegt een PVK-zegsman afgemeten. Verzekeraars hebben volgens de toezichthouder ten opzichte van pensioenfondsen minder last van de beursmalaise, aangezien zij in verhouding aanzienlijk minder hebben belegd in aandelen. "Bovendien zijn veel van die beleggingen voor rekening en risico van de verzekerden gedaan", aldus de PVK.

Dit laatste argument maakt weinig indruk op wetenschapper Oosenbrug. "Verzekeraars krijgen bij beleggingsverzekeringen weliswaar niet direct te maken met de koersverliezen, maar hun verdiensten hangen ook bij dit soort producten wel degelijk af van de beleggingsopbrengsten. Daarnaast zijn er partijen die hun klanten garanties hebben afgegeven. Ik verwacht dat de toezichthouder eist dat daar nu een aardige voorziening tegenover geplaatst wordt." Als de beurs zich op termijn niet herstelt, voorspelt Oosenbrug een tweede 'aandelenlease-drama'.

Hanno Mijer, partner bij het wereldwijd actieve adviesbureau Watson Wyatt, is van mening dat beleggers een aantal verzekeringsmaatschappijen ten onrechte aan de kant hebben gezet. "Je kunt niet alle Europese verzekeraars over één kam scheren. Enkele maatschappijen die nu op de beurs zijn afgestraft, zullen bij herstel van de economie waarschijnlijk een bovengemiddelde koersstijging laten zien", aldus Mijer. Volgens analisten behoren Aegon en ING tot de groep waar Mijer op doelt. Veel slechter staat het met de Zwitserse maatschappijen zoals Winterthur, Zurich Financial Services en Swiss Life. Van de laatste, waar het Nederlandse Zwitserleven deel uitmaakt, staan inmiddels complete bedrijfsonderdelen te koop. Insiders weten dat de opbrengst daarvan nihil zal zijn.

Ook andere financiële analisten delen het doemscenario van professor Oosenbrug niet. Ondanks de onder druk staande winsten hebben zij nog steeds het volste vertrouwen in de Nederlandse beursgenoteerde verzekeraars.

Volgens Andreas de Groot van Fortis Bank voelen de verzekeraars de hete adem van de beurzen in hun nek, maar is er geen reden voor paniek. "Door de ontwikkelingen van de afgelopen tijd is de perceptie van het risicoprofiel van verzekeraars, die tot voor kort als defensieve belegging gezien werden, veranderd. Verzekeraars hebben de surplussen van de jaren negentig in aandelen belegd en daar hebben ze zeker vijf jaar van kunnen genieten. Nu het met de beurzen minder gaat, zitten zij samen met de aandeelhouders in hetzelfde schip."

De Nederlandse verzekeraars zitten volgens Jaap Meijer van SNS Securities ten opzichte van hun buitenlandse collega's echter nog steeds goed omdat zij in Europa procentueel het minst hebben belegd in aandelen en daardoor relatief minder hard worden getroffen door de dalende koersen. Gemiddeld beleggen de verzekeraars zo'n 10 tot 25% van hun totale beleggingen voor eigen rekening, de rest van de beleggingen is voor risico van de klant.

Door de scherp gedaalde koersen zijn sommige portefeuilles, waaronder die van Fortis, beneden de kostprijs gedaald. Dit leidt er volgens Meijer toe dat de solvabiliteit van verzekeraars onder druk komt te staan. De grote Nederlandse verzekeraars beschikken volgens hem echter nog steeds over voldoende financiële buffers.

De Groot houdt wel rekening met nieuwe aandelenemissies van verzekeraars om het eigen vermogen te versterken. Een argument om dat te doen, is het op peil houden van de kredietbeoordeling door bijvoorbeeld Standard & Poor's. "De Nederlandse verzekeraars hebben allemaal een goede dubbele A-beoordeling. Bij een verzwakking van het eigen vermogen zal deze neerwaarts worden bijgesteld. Een aantal verzekeraars zal kiezen voor een versterking van het eigen vermogen om de rating op peil te houden." Dat zal volgens De Groot niet tot problemen leiden omdat het imago van de verzekeraars nog steeds sterk is. Als voorbeeld noemt hij de herplaatsing van 350 miljoen aandelen Aegon binnen twee dagen. "Ik heb dat nog niet vaak meegemaakt."

Met de vooruitzichten van de branche is het naar de mening van Meijer goed gesteld. De kabinetsplannen beperken weliswaar de fiscale aantrekkelijkheid van lijfrentes waardoor levenproducten onder druk staan, maar daar staat tegenover dat de overheid zich op het gebied van ziektekosten- en arbeidsongeschiktheidsverzekeringen steeds verder terugtrekt en meer aan de markt wil overlaten.

De Groot stelt dat het ook met de levenproducten wel zal loslopen. De teruggang is in zijn ogen slechts tijdelijk. "Mensen moeten toch zelf hun pensioen regelen. De overheid trekt zich steeds verder terug. Hiervoor is een sterke solvabele verzekeringsbranche nodig. De sector speelt een belangrijke rol in de maatschappij en het laatste wat de overheid wil is een sector die omvalt."

Ondanks de economische teruggang zal er bij enkele grote verzekeraars sprake zijn van een dubbelcijferige autonome groei. Hierbij moeten volgens De Groot de voorzieningen voor verdere kostenbesparingen buiten beschouwing worden gelaten.

zoek naar gerelateerde artikelen

za 28 september 2002