WASHINGTON - Het kan verkeren, schreef Brederode al in de 17e eeuw. Oud PvdA-leider Ad Melkert kan ervan meepraten. In enkele maanden tijd is zijn leven er totaal anders uit komen te zien.
|
(Foto: ANP)
|
JP Balkenende duwt een kruiwagen met springerige kikkers over een hobbelige weg vol valkuilen. De eens gedoodverfde premier begint per 1 november als Nederlands bewindvoerder bij de Wereldbank in Washington, een instituut dat zich bezighoudt met armoedebestrijding in de Derde Wereld.
Van zijn Waterloo, dat in dit geval Pim Fortuyn heette, heeft niemand in de VS gehoord. De strateeg en dossiervreter Melkert moest het afleggen tegen de straatvechter Fortuyn en diens snelle en niet altijd even kloppende retoriek. Deze week kreeg hij, bijna 'postuum', uit eigen gelederen nog een trap na van de Commissie Margreeth de Boer. In Washington zal Melkert zich prima redden zonder 'allemans-charisma'. IMF en Wereldbank zijn geachte instituten waar problemen met universitaire precisie in kaart worden gebracht en aangepakt. Juist vanwege die hoge graad van rationalisme wordt de werkwijze van IMF en Wereldbank vaak als 'te ambtelijk' bekritiseerd. Maar feit is dat het IMF toch altijd nog de enige capabele toezichthouder voor de wereldeconomie is en de Wereldbank doet met tal van projecten en zachte leningen onvervangbaar werk in de ontwikkelingslanden. Dit weekeinde vindt in Washington de jaarvergadering plaats van Internationaal Monetair Fond en de Wereldbank, Ad Melkert is erbij om kennis te maken met zijn nieuwe werkomgeving. Maar is het zo makkelijk om los te komen van wat toch wel het grootste drama in Melkerts leven moet zijn geweest?
Ad Melkert draait er niet omheen: natuurlijk is de verkiezingsuitslag van 15 mei dramatisch geweest, maar hij heeft in zijn leven echt nog wel dramatischer dingen meegemaakt. "Als ik denk aan het overlijden in 1996 van Willem, een van mijn allernaaste vrienden, aan een strijd tegen kanker. Mensen in je buurt die tegen enorme gezondheidsdrama's oplopen. Ook moet ik nog vaak denken als ik terugkijk naar de dagen in mei aan Pim Fortuyn die daar dood lag, een verschrikkelijke foto die je nooit meer kwijt raakt. Dat is allemaal veel erger, veel definitiever."
"Maar het is ook zo dat die verkiezingsuitslag heel wrang is, veel dingen waar we voor stonden en staan als PvdA, daar kunnen we nu niet mee verder. Maar je blijft toch de mening toegedaan dat het zo belangrijk is, de bezuinigingen die eraan komen zullen veel mensen rauw op hun dak vallen. We zullen als PvdA wel terugdenken aan de tijd dat we veel meer in de melk te brokkelen hadden. Want je moet natuurlijk accepteren dat een ander het ook een tijd voor het zeggen krijgt, dat is nu eenmaal democratie."
Dus geen zelfbeklag en ach en wee?
"Ik kan al mijn energie richten op de nieuwe kansen en mogelijkheden, het heeft geen zin je energie te verprutsen in zelfmedelijden. Het is iets anders om te zeggen dat het makkelijk van me afglijdt. Ik ben nog elke dag bezig met de vraag hoe zoveel PvdA-kiezers uit 1998 hetzelfde hokje in 2002 niet wilden aankruisen. Hoeveel dat betekent voor onderwijs en zorgverzekeringen, werkgelegenheid en inkomensverdeling. De afwezigheid van de PvdA zal zich zeker laten voelen."
Melkert heeft het er dan ook moeilijk mee dat andere PvdA'ers nu de kar moeten trekken, nu hij voor tenminste twee jaar of langer richting Washington vertrekt. Binnen enkele weken moet Melkert zijn 'ontslagbrief' sturen aan Kamervoorzitter Frans Weisglas. "Dat zal voor mij de moeilijkste brief zijn die ik ooit in mijn Haagse bestaan heb moeten schrijven."
De ex-PvdA-leider heeft duidelijk zin in zijn nieuwe baan. "De stap is natuurlijk niet los te zien van wat er na de verkiezingen is gebeurd, maar ik richt me nu op de toekomst. Het is een beetje als de tijd toen ik minister mocht zijn, je kunt met een aantal vertrouwde mensen om je heen beleid maken, dingen op de rails zetten. In taai bestuur concrete resultaten tot stand brengen, zoals in het eerste kabinet-Kok, toen we een vuist konden maken tegen de werkloosheid."
Melkert is zijn carrière ooit begonnen bij de Nederlandse ontwikkelingsorganisatie NOVIB, dus het onderwerp is hem niet vreemd. Hij wijst op een foto van straatarme Nederlandse eikenschorsschillers aan de wand, een variant op de aardappeleters van Van Gogh.
Wereldbank, IMF en anderen voeren al heel lang een strijd tegen de armoede. Is het geen erg moeizame strijd, waar succes mondjesmaat is te meten en voldoening schaars is?
"In de jaren vijftig woonden sommige mensen in Drenthe nog in plaggenhutten. Ik kom zelf uit Gouderak waar een eeuw geleden nog touwslagerijen waren met erbarmelijke arbeidsomstandigheden. Ook schrijnende kinderarbeid, die ik onlangs nog in Bangla Desh heb gezien. Een eeuw later is Nederland één van de welvarendste landen ter wereld, het moet dus kunnen, ook voor andere landen. Dat is eigenlijk wat mij drijft, wat ik fascinerend vind aan mijn nieuwe baan en waar ik hoop ook een kleine bijdrage aan te kunnen leveren."
"Het is natuurlijk veel bestuurswerk in Washington met collega's van andere nationaliteiten, maar ik heb mezelf twee doelen gesteld. Ik wil de landen die ik in de Nederlandse kiesgroep vertegenwoordig goed leren kennen en ik wil toezien dat alle projecten die namens de Wereldbank worden uitgevoerd er in de realiteit ook goed uitkomen. Bij grote internationale geldstromen sluipt de bureaucratie er altijd in en dat is vaak ten nadele van een project."
Nederland heeft bij de Wereldbank Oekraïne, Bulgarije, Roemenië, Moldavië, Macedonië, Kroatië, Bosnië, Armenië, Georgië, Cyprus en Israël onder de hoede. "Het gaat om landen die aan de grens van Europa liggen en sommigen die wellicht snel lid van de EU worden. Moldavië is bijvoorbeeld een van de allerarmste landen in de Europese regio. Je moet ook uitkijken dat niet de eigen belangen van de geldgevende landen de boventoon voeren zoals met gebonden hulp vaak het geval is, geld dat alleen wordt gegeven als ontwikkelingslanden het in het gevende land spenderen. De idealen waarvoor ik ooit in de politiek ben gegaan tellen evenzeer in de ontwikkelingshulp en het is natuurlijk geweldig uitdagend om daar nu mee aan de slag te mogen."
De PvdA leed met Melkert door de hoge score van de LPF bij de verkiezingen van 15 mei de grootste nederlaag uit de geschiedenis. Melkert legde al tijdens de uitslagenavond zijn functie als PvdA-leider neer, maar wilde wel in de Tweede Kamer blijven. "Alleen een zeer bijzondere reden zou mij kunnen vermurwen iets anders te gaan doen," besloot hij toen. Maar 15 mei bleef doorzeuren en de bedreigingen aan hem en zijn gezin ook. Toen kwam de functie bij de Wereldbank, ooit bekleed door oud-minister van Ontwikkelingssamenwerking Eveline Herfkens en later door Financiën-topambtenaar Stek die nu met pensioen gaat, op Melkerts pad. Minister Hoogervorst (Financiën) droeg hem voor en afgelopen dinsdag stond niets zijn benoeming meer in de weg. Morgen wordt hij officieel gekozen.
Melkerts gezin staat achter de beslissing om naar Washington te gaan, zijn Chileense vrouw en twee meisjes van tien en vijftien jaar, die inmiddels al ijverig Engelse les volgen. Daarbij staat de nieuwe uitdaging voor Melkert voorop. De bedreigingen aan de familie waren, zegt hij, niet doorslaggevend. Of die nog steeds voortduren wil hij niet zeggen. "Maar wij zijn niet van die vluchters. Het is wel heel onaangenaam geweest. Maar het was echt fantastisch hoe de mensen in de buurt ons door dik en dun hebben gesteund en geholpen in de periode rond 15 mei."
Was er dan alleen sprake van
gewend aan meer ruimte om zich heen, bredere visies, de mensen zijn ontspannener omdat ze niet bovenop elkaar gepakt zijn en de vergelijking met een krioelend mierennest dringt zich al gauw op.
"Als je bij de Wereldbank bezig bent met projecten op wereldschaal ontstaat natuurlijk gauw de neiging om te denken, het is toch maar wat gedoe daar in Nederland. Maar toch, en dat is het dubbele gevoel dat ik heb, is de wereldgemeenschap opgebouwd uit de samenstelling van lokale politiek. Je moet niet de fout maken, die ik toch wel veel aantref in de wereld van internationale organisaties, dat je neerkijkt op wat lokale politiek is. Het gaat er toch om wat mensen op hun eigen niveau en in hun eigen gebied voor elkaar krijgen. Ik heb wel veel inspiratie geput uit over de heg heenkijken, hoe anderen het doen. Dat is een verrijking, ik hoop dan ook dat de komende jaren ons gezin die verrijking zullen bezorgen, maar Nederlander blijf je. En daar ben ik nog trots op ook!"
Melkert vindt nog altijd dat hij en de PvdA niet arrogant zijn omgegaan met de opkomst van het fenomeen Fortuyn, wat de Commissie De Boer ook beweert die hem deze week een groot deel van de schuld van het verkiezingséchec in de schoenen wilde schuiven. "Onze reactie was eerlijk, mijn scepsis over Fortuyns belofte dat alles anders zou worden was terecht." De komende maanden moet blijken of de maatregelen die het nieuwe kabinet heeft afgekondigd tegen straatroof, winkeldiefstal en andere vormen van kleine criminaliteit en de wachtlijsten in de gezondheidszorg, resultaat afwerpen.
Hij blijft er ook bij dat de 'normen en waarden' van de PvdA inhouden dat niet alles, bijvoorbeeld rond de buitenlandersproblematiek, gezegd kan worden. "Er zijn dingen waar je voorzichtig mee moet blijven om ze aan te snijden, om te voorkomen dat een hele groep het slachtoffer wordt van misdragingen van enkelen. Alle ontsporingen moeten worden bestraft, maar sommige taboes (misprijzend spreken over 'de buitenlanders') moeten taboes blijven. Anders ontsnapt de geest uit de fles en hoe krijg je er die dan weer in? En de afgelopen maanden heb ik het idee gekregen dat de geest al half uit de fles is."
Betekent uw vertrek naar
Washington een definitieve breuk met de Haagse politiek?
De oud-minister van Sociale Zaken houdt alle deuren open: "De afstand Washington-Den Haag is helemaal niet zo groot. Ook voor mijn werk bij de Wereldbank blijf ik regelmatig in Nederland terugkeren en ik blijf bereid mijn collega's in Den Haag met raad en daad bij te staan." FOTO: AKKE VAN ECK
![[terug]](/krant/logos/terug.omlaag.gif){kind=small}