door Pieter van der Sloot MOSKOU - "Ik ben bang", zegt Achmet, terwijl hij een vettig doekje haalt over een watermeloen waarvan er minstens 200, als middeleeuwse kanonskogels, in een kooi achter hem liggen opgestapeld. "Ze zeggen dat de volkstelling puur administratief is. Zonder gevolgen voor de ondervraagden. Maar wat als ze erachter komen dat ik hier illegaal ben? Russische bureaucraten zijn nooit te vertrouwen."

Vladimir Poetin (Foto: EPA)

Met een deken over zijn knieën zit Achmet op een krukje bij zijn handelswaar, niet ver van het Rode Plein. Hij stamt "ergens uit het zuiden" en woont al vier jaar met zijn gezin illegaal in Rusland. Komt hij uit Azerbeidzjan? Uit Georgië? Hij zwijgt en is van plan ook te zwijgen als hij binnenkort zal worden bezocht door één van de 650.000 uitvoerders van de volkstelling die binnenkort in Rusland van start gaat. De eerste sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie.

Met helikopters, vliegtuigen, te paard en zelfs te voet zullen de enquêteurs iedere uithoek van het land, dat zich uitstrekt over elf tijdzones, afstropen om inzicht te krijgen in de bevolkingaantallen en vooral in de etnische samenstelling daarvan. President Vladimir Poetin heeft de volkstelling al "de belangrijkste overheidstaak voor dit jaar" genoemd.

Niet voor niks: terwijl Rusland officieel 144 miljoen inwoners telt, neemt dat vanwege het sterk gestegen sterftecijfer dramatisch af. Zelfs zo snel, dat men denkt dat dat aantal binnen 25 jaar met 40 miljoen inwoners zal zijn gedaald, onder meer vanwege infectieziekten als open tbc en aids, het blijvend hoge alcoholisme en de milieuvervuiling. "We zullen dan wellicht arbeidskrachten moeten importeren", zegt Vladimir Sokolin van het Staatscomité voor de Statistiek dat de telling uitvoert. "Om een goede migratiepolitiek te kunnen ontwikkelen, zullen we dus ook alle buitenlanders die in Rusland wonen ondervragen." Maar hier wringt onder meer de schoen.

Op dit moment zijn er vele miljoenen illegalen in Rusland, afkomstig uit voormalige Sovjet-republieken als Azerbeidzjan en Wit-Rusland, en in toenemende mate uit landen als China, Noord-Korea en Vietnam. Dagelijks worden deze mensen, die voornamelijk hun geld in de ambulante handel verdienen, door de politie achtervolgd. In Rusland wil dat zeggen: onder bedreiging van gevangenisstraf of uitzetting gedwongen om steekpenningen te betalen. "En nu zouden alle gegevens ineens anoniem zijn?", vraagt Achmet zich hardop af. "Nee, ik geloof er niks van." Hij is bang dat de data die van hem worden gevraagd vroeg of laat in de dossiers van de militia of in die van de FSB, de vroegere KGB, belanden.

De deelname aan de volkstelling is vrijwillig en in kranten en op tv wordt iedereen in Rusland al dagenlang opgeroepen om vooral de deur open te doen als de telling op 9 oktober van start gaat. Maar de klop op de deur wekt ook bij de gewone, etnische Rus, die is opgegroeid met de erfenis van de Stalin-terreur, nare connotaties op. Verder is er bij velen de vrees dat dieven, onder de vermomming van enquêteur, bij de mensen proberen binnen te komen.

"Ze beweren nu dat alles vertrouwelijk wordt behandeld. Maar wie zegt dat dat over een paar jaar nog zo is?", zegt de 43-jarige Andrej, die een bedrijfje heeft in fotoapparatuur. Hij geeft toe bang te zijn dat zijn gegevens worden doorgespeeld aan de fiscus. "Daarom doe ik, als er binnenkort door een onbekende bij mij wordt aangebeld, niet open."

zoek naar gerelateerde artikelen

do 19 september 2002