door Ruud Mikkers AMSTERDAM - Het is nu ruim elf jaar geleden dat Saddam Hoessein door de Verenigde Staten en hun bondgenoten uit Koeweit werd verdreven. Binnenkort geeft president George Bush wellicht het sein voor een nieuwe oorlog, maar wat hij ook van plan is, eigenlijk is de oorlog nooit helemaal voorbij geweest. Want al die jaren smeult de strijd voort in de no-fly zones.

Twee inwoners van de Iraakse hoofdstad Bagdad passeren een enorm plateau met het potret van Saddam Hoessein, vlakbij het heiligdom van Al-Kazem. (Foto: REUTERS)

Na afloop van de Golfoorlog werden in april 1991 no-fly zones ingesteld om de Koerden in het noorden en de sji'ieten in het zuiden te beschermen tegen het regime van Saddam Hoessein. Deze no-fly zones werden buiten de Verenigde Naties om door de VS, Groot-Brittannië en Frankrijk ingesteld. George Bush sr. redeneerde dat goedkeuring door de VN niet nodig was, omdat het humanitaire karakter van de no-fly zones viel onder de op 5 april 1991 aangenomen VN-resolutie 688, die repressie van de Iraakse burgerbevolking veroordeelt.

Van het humanitaire karakter van de missie is ruim een decennium later niet veel meer over. Frankrijk stopte zijn deelname aan de bescherming van de noordelijke zone eind 1996 en schortte die van de zuidelijke zone in 1998 op. Sindsdien doen de Amerikanen en Britten het alleen.

Na operatie Desert Fox, een vierdaagse Amerikaans/Britse bommencampagne in december 1998 nadat de VN-wapeninspecteurs Irak hadden moeten verlaten, veranderde de toenmalige president Bill Clinton het mandaat voor VS-vliegtuigen in de no-fly zones. Alle militaire doelwitten in de zones mochten voortaan worden aangevallen, terwijl daarvóór slechts vijandelijk vuur mocht worden beantwoord. In maart 1999 gaven de Britten toe zich naar het veranderde mandaat te voegen.

Op 16 februari vorig jaar, George Bush jr. was amper een maand geïnstalleerd als de nieuwe Amerikaanse president, vond er een zware aanval plaats van Amerikaanse en Britse vliegtuigen. Voor het eerst in twee jaar werden ook doelen, vier radar- en commandofaciliteiten, buiten de no-fly zones en nabij Bagdad beschoten. De vliegtuigen zelf bleven overigens wel binnen de zones. Op 23 februari 2001 vertrok de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken, Colin Powell, voor zijn eerste reis naar het Midden-Oosten. De regering-Bush had vast haar visitekaartje afgegeven.

In de nacht van vorige week donderdag op vrijdag vond de zwaarste aanval in de no-fly zones van dit jaar plaats. Meer dan honderd vliegtuigen namen deel aan de actie. Volgens de VS heeft Irak sinds 22 april van dit jaar op grote schaal luchtafweergeschut in de noordelijke en zuidelijke no-fly zones geplaatst. Dit jaar voerden de Amerikanen en Britten daarom al ruim 30 operaties uit.

De hernieuwde interesse in de no-fly zones is een veeg teken. Volgens de Washington Post zagen veel luchtmachtofficieren begin 2001 niet veel meer in de controle van de zones. Nu, op de rand van een nieuwe Golfoorlog, worden de vluchten gebruikt om te testen hoe Irak er voor staat. En mocht de oorlog uitbreken: de no-fly zones zijn een redelijk 'schoon gebied', ze hebben Irak ervan weerhouden bijvoorbeeld grondtroepen aan de grens met Koeweit op te stellen.

In 1991 was Colin Powell als voorzitter van de Chefs van Staven tegen het oprukken naar Bagdad onder meer omdat het VN-mandaat te beperkt zou zijn en uit vrees voor verlies van eigen manschappen.

Toen hij net minister van Buitenlandse Zaken was zei hij in een interview met CBS dat "Saddam zijn buurlanden niet kan bezetten, maar hij kan ze wel bedreigen met massavernietigingswapens". Powell geldt als een duif in de regering-Bush, maar alle pijlen wijzen in de richting van een oorlog tegen Irak. Daar hadden de hardliners in Bush' regering 11 september niet voor nodig. En ook Powell weet wat voor vlees hij met Saddam in de kuip heeft.

zoek naar gerelateerde artikelen

vr 13 september 2002