door Hans Kuitert KABOEL - Steeds vaker klinkt, vooral vanuit VN-kringen, bittere kritiek op de manier waarop de Amerikanen omgaan met het land dat zij, met hulp van lokale krijgsheren, in november en december van het vorig jaar hebben bevrijd van een radicaal moslimbewind.

Lakhdar Brahimi, de hoogste VN-man in Afghanistan, hekelthet feit dat er beduidend meer geld wordt gespendeerd aan de militaire operaties van de VS dan aan wederopbouw van het land. "Als we een beetje meer doen om de Afghanen te helpen, doe je waarschijnlijk veel meer om te verhinderen dat Afghanistan een broeinest blijft voor terrorisme", aldus Brahimi.

De noodkreet van Brahimi berust op werkelijkheidszin. Het eerste effect van de oorlog tegen het internationale terrorisme was het verdwijnen van het Taliban-bewind in Afghanistan. Vervolgens is er met zware westerse, vooral Amerikaanse druk, geknutseld aan een pro-westerse regering in Kaboel. Veel Afghanen zien dat nog steeds als een dictaat.

Die regering wordt geleid door Hamid Karzai, die echter volmaakt machteloos is buiten de grenzen van de hoofdstad. Hij wordt voor zijn eigen veiligheid beschermd door Amerikaanse commando's, terwijl een multinationale vredesmacht, waaraan ook Nederland deelneemt, steeds vaker geconfronteerd wordt met geweld.

Sinds juni vinden er beduidend meer aanslagen plaats in Kaboel. De dubbele aanslag afgelopen donderdag is een signaal dat Karzai en zijn buitenlandse beschermheren op steeds explosiever oppositie kunnen rekenen. Karzai zelf ontsnapte dezelfde dag aan een tweede moordaanslag.

Wat vooralsnog uitblijft is goed gestructureerde internationale hulp om Afghanistan op de been te helpen. Die hulp is in december vorig jaar weliswaar ruimhartig toegezegd, maar de gewone Afghaan heeft er nog niet veel van gemerkt. Het uitblijven van die hulp werkt de talloze regionale krijgsheren sterk in de kaart. Zij blijven hun macht behouden, terwijl de lokale bevolking geen reden ziet om hen niet te gehoorzamen. Immers de donorgemeenschap biedt geen alternatieven.

Het zijn deze krijgsheren die allemaal een voet binnen de regering hebben, terwijl zij hun eigen legertjes in stand houden en hun regio's met straffe hand blijven bestieren. De krijgsheren putten een deel van hun aanzien en macht uit bestaande etnische tegenstellingen, die in de afgelopen zes maanden eerder zijn aangescherpt dan afgezwakt.

Afghanistan is nog steeds een kruitvat. De Amerikanen, maar ook de westerse donorgemeenschap hebben de lont er niet uitgetrokken. De enige concrete bijdrage van de Amerikanen is het trainen van een nationaal leger, dat Hamid Karzai het nodige gezag zou moeten opleveren. Ontwapenen van de krijgsheren is bitter noodzakelijk, wil Afghanistan niet vroeg of laat opnieuw naar anarchie afglijden. Daaraan weigeren de krijgsheren echter mee te werken. Ze zouden misschien op andere gedachten kunnen worden gebracht, als de gewone Afghanen via goed gestructureerde hulp als het ware van hen zouden worden losgeweekt.

Francesc Vendrell, de Europese afgezant in Afghanistan, vreest voor herhaling van een oude fout. Nadat de door de VS en Europa bewapende moedjaheddien in 1989 na tien jaar oorlog de Sovjets dwongen het land te verlaten, verloor vooral Washington zijn belangstelling voor Afghanistan. Er brak een burgeroorlog uit en uiteindelijk konden de Taliban aan de macht komen. En met de Taliban kon Osama bin Laden zijn gang gaan.

Washington is nu helemaal gericht op het verdrijven van Iraks dictator Saddam Hoessein. Opnieuw dreigt Afghanistan aan zijn lot te worden overgelaten. Vendrell: "Ik ben zeker bezorgd, nu de wereld naar andere dingen kijkt. De VS hadden indertijd veel meer aandacht moeten hebben voor terrorisme, maar ze deden niets."

Veel naar Afghanistan teruggekeerde intellectuelen houden het hart al vast. De interne strijd kan gemakkelijk oplaaien. Net als Vendrell waarschuwen ook zij, dat het Westen, de VS voorop, de eigen strategische belangen ondergeschikt moet maken aan de toekomst van Afghanistan. "Anders zullen ze hun vingers branden", waarschuwt de EU-gezant.

zoek naar gerelateerde artikelen

vr 6 september 2002