door Alexandra van den Bos en Annet de Jong DEN HAAG - Slechts één secretaresse met gewetenswroeging was er gisteren voor nodig om aan te tonen dat ook in de wereld van de installateurs illegale prijsafspraken schering en inslag zijn. Klokkenluider mevrouw A. van Gelder, voormalig directiesecretaresse van de Unica Groep, onthulde de parlementaire enquêtecommissie bouwnijverheid gisteren dat de grote bedrijven in het zogenaamde 'koffierondje' via handjeklap bepalen wie de volgende grote klus van de overheid mag klaren.

Voormalig directiesecretaresse Van Gelder doet een boekje open over verboden afspraken in de installatiebranche. (Foto: Dijkstra bv)

Verder kwam aan het licht dat in de bouwwereld de ongeoorloofde deals achter de schermen zijn doorgegaan tot eind vorig jaar, de periode waarin de roep om een parlementaire enquêtecommissie steeds groter werd.

Volgens directeur Van de Pol van Midden Betuwe Aannemingsmaatschappij, die de prijsafspraken ronduit toegaf, was er daarbij geen sprake van prijsopdrijving en benadeling van de overheid. "Het is een illegale situatie die niet heeft geleid tot structurele oplichting van de overheid", aldus de getuige.

Van de Pol erkende dat bij de aanbesteding van de nieuwe waterkering in Kampen, een miljoenenproject, de betrokken bouwcombinaties van tevoren de inschrijvingsprijzen hebben bekokstoofd. De dijkgraaf Sieb Schaap vermoedt echter wel degelijk prijsopdrijving, omdat de prijs maar liefst 70 procent boven de begroting van de overheid uitkwam.

Het optreden van secretaresse Van Gelder baarde gisteren veel opzien. Zij liep net als klokkenluider Ad Bos, die de bouwfraude aanzwengelde, al enige tijd met bewijsstukken op zak die onregelmatigheden in de installatiebranche blootleggen. Een willekeurige advocaat uit de Gouden Gids ontraadde haar echter de papieren aan justitie te overhandigen, omdat ze te maken zou krijgen met dusdanig ernstige bedreigingen dat ze mogelijk het land zou moeten ontvluchten.

Pas toen Ad Bos in het nieuws kwam, klopte ze aan bij de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa). De NMa beantwoordde haar telefoontjes niet, waarna Van Gelder zich rechtstreeks wendde tot de enquêtecommissie. Van Gelder verklaarde dat ze niet meer kon aanzien hoe de klant, in veel gevallen de overheid, werd gemanipuleerd. "Het ging om prijsopdrijving ten koste van de klant. Naarmate ik meer te weten kwam, kreeg ik meer gewetensbezwaren. Het zat me dwars dat er op zo'n grote schaal gesjoemeld werd. Ik vond het heel oneerlijk. Ook kleine bedrijven werden gedupeerd, omdat de grote bedrijven de cirkel gesloten hielden."

Van Gelder stal het zogeheten 'claimbestand', een lijst waarop staat wie bij wie in het krijt staat en dus duidelijkheid verschaft over welk bedrijf er "aan de beurt" is voor een overheidsproject. Ze overhandigde het op diskettes aan de enquêtecommissie. Duidelijk werd gisteren ook dat de branchevereniging Centraal Bureau voor de Verwarmingsindustrie (CBVI) volop meedeed aan de afspraken en er zelfs een illegale administratie van bijhield. Op vrijdag kon de secretaresse namelijk bellen naar het CBVI voor de jongste gegevens. Verder bleek er ook een tweemaandelijks geheim overleg te zijn tussen twaalf directeuren in een kasteelhotel in Zeist, de zogenaamde Sociëteit 't Kerckebosch. Notulen van deze bijeenkomsten zijn er nooit gemaakt, maar volgens secretaresse Van Gelder werden ook daar prijsafspraken gemaakt.

Dat de installatiebedrijven geen enkel ontzag hebben voor de NMa en voor de wetgeving blijkt uit het feit dat Unica een instructie op papier zetten over 'hoe te handelen bij een inval van de NMa'. De voormalige baas van de secretaresse, getuige J. Jonkman, bevestigde dat er een instructie was, maar hij kon zich niet herinneren wat deze precies inhield. Verder verklaarde hij dat er "niets geheims" was aan het Kerckebosch-overleg. Volgens Jonkman ging het puur om het verdelen van de markt en "het voorkomen van prijsbederf". De installateurs waren "gevangenen van het systeem".

De aangescherpte kartelwetgeving bracht hierin geen verandering. "Het was een cultuur geworden die overging van vader op zoon, maar het ging niet om verrijking. Ik denk dat de werkverdelingsafspraken golden als illegaal, maar dat hebben we nooit zo beschouwd", aldus Jonkman, die dat uiteindelijk zelf "onvoorstelbaar" noemde.

zoek naar gerelateerde artikelen

di 27 augustus 2002