door Alexandra van den Bos en Annet de Jong DEN HAAG - Rijksambtenaren hebben op grote schaal steekpenningen en cadeaus aangenomen van aannemers en vertrouwelijke informatie over bouwprojecten doorgespeeld. Deze keiharde aantijgingen werden gisteren onder ede geuit op de eerste dag van de openbare verhoren door de parlementaire enquêtecommissie bouwnijverheid.

De ex-aannemers Swart en Terlingen nagelden achtereenvolgens ambtenaren van Rijkswaterstaat en vier (voormalig) topmannen van het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu (VROM) aan de schandpaal.

Voormalig directeur Swart van het bedrijf Noorzeezand barstte in tranen uit toen hij bekende een ambtenaar van Rijkswaterstaat 20.000 gulden smeergeld te hebben gegeven voor een nieuwe auto. De nummers van de briefjes van duizend schreef hij op met het idee de man later aan te geven. De ambtenaar wijzigde in opdracht van Swart gegevens rond de aanleg van rijksweg 22 bij Beverwijk. Toen Swart de zaak verkocht aan Ballast Nedam, besloot hij niet meer op de affaire terug te komen.

Swart verklaarde dat ambtenaren op grote schaal in de watten werden gelegd door aannemers om ze gunstig te stemmen of om informatie over de financiële raming van grote projecten los te krijgen. "Fotocamera's, een tank benzine, drie keer per jaar een kerstpakket, etentjes, videocamera's, het was allemaal ouwe jongens krentenbrood en het gebeurde op grote schaal", aldus Swart, die vooral doelde op de praktijken in Noord-Holland.

De af en toe nerveus lachende getuige noemde niet alleen Rijkswaterstaat Noord-Holland, maar ook Utrecht, Brabant en Limburg als plekken waar mogelijk onregelmatigheden hebben plaatsgevonden. "Bewust corrumperen kan ik niet bewijzen, maar de overheid en de aannemers zitten veel te dicht op elkaar", aldus de geëmotioneerde getuige. Swart deed ook een boekje open over de in zijn ogen ongeoorloofde kartelvorming op de zandwinningsmarkt, waarin hij met zijn bedrijf vergeefs poogde een positie te verwerven.

Swart, Terlingen en ook klokkenluider Ad Bos, die als eerste werd verhoord, schetsten ieder een duidelijk beeld van de illegale prijsafspraken die tussen aannemers onderling op vooroverleggen worden gemaakt. Tussen de 100 en 200 grote bouwbedrijven doen hier aan mee. Afgesproken wordt wie de bouwopdracht krijgt en samen bepalen ze dan hoever ze boven de kostprijs gaan zitten. Het geld dat de opdrachtgever - veelal de overheid - te veel betaalt, wordt onderling verdeeld in een schaduwadministratie. "Dat is een boekje in de binnenzak van elke aannemer. Dat krijgt niemand te zien", aldus Terlingen.

Niet meedoen was geen optie, want dan werd het bedrijf aan alle kanten tegengewerkt door de concurrentie. "Dan werd belangrijk materieel niet verhuurd en werden geen grondstoffen, zoals asfalt, aangeleverd."

Ex-directeur van Koop Tjuchem Ad Bos werd doorgezaagd over het feit dat het 2,5 jaar heeft geduurd voordat justitie de veelbesproken schaduwboekhouding in handen kreeg. Bos wilde geen geld, maar wilde wel zijn diensten aanbieden in ruil voor geld. Dat probeerde hij ook bij de NS. De commissie zal ook het openbaar ministerie en ex-justitieminister Korthals nog over deze gang van zaken ondervragen.

Getuige Swart vindt dat de overheid zelf in de hand werkt dat er onderlinge prijsafspraken worden gemaakt, doordat zij van tevoren een groepje aannemers selecteert, terwijl er tientallen andere bedrijven zijn die de opdracht evengoed kunnen uitvoeren. "De overheid kan illegale prijsafspraken voorkomen door alle projecten openbaar aan te besteden, zonder een voorselectie."

Bovendien houdt de overheid volgens hem de prijs kunstmatig hoog, 20 tot 30 procent boven de feitelijke aanneemsom: "Men wil in Den Haag niet om geld erbij gaan vragen."

zoek naar gerelateerde artikelen

do 22 augustus 2002