AMSTERDAM - Bouwbedrijven zien de parlementaire enquête die overmorgen begint niet eens zo negatief. "We moeten waarschijnlijk met de billen bloot, maar het is een uitgekiende manier om rotte appels weg te snijden. Om eens een keer helemaal opnieuw te beginnen", aldus een functionaris van een groot bouwbedrijf. "Soms is een diepgravend onderzoek als deze gewoon keihard nodig, wil je veranderingen teweeg brengen."

In aanloop naar de bouwenquête houden de bouwers hun kaken stijf op elkaar. Enkele bouwers zullen op het schavot terechtkomen. Slechts anoniem willen ze wel een toelichting geven. Dat er iets moet gebeuren, is de sector al jaren duidelijk.

Een bestuurder van een groot beursgenoteerd bouwbedrijf legt uit: "Bouwbedrijven kwamen tot voor kort inderdaad bij elkaar om opdrachten te verdelen. Tijdens dat soort bijeenkomsten, veelal in wegrestaurants, werd afgesproken wie welke opdracht kreeg. De bouwers die misgrepen, mochten dan bij de opdrachtnemer als een soort tegoed 1% van de bouwsom reclameren als gederfde inkomsten. Die bedragen werden bij een volgende bijeenkomst, als een andere bouwer in de prijzen viel, tegen elkaar weggestreept." Die tegoedbedragen konden aardig oplopen, maar werden nooit uitgekeerd. Daarom zijn er weinig concrete aanwijzingen in de boeken van bouwers te vinden. "Eigenlijk was het een heel goed werkend kartel", aldus de bestuurder.

Tot 1993 werd bouwbedrijven toegestaan om prijsafspraken maken. Een zegsman van een middelgroot bouwbedrijf vraagt zich af of dat kartel wel prijsopdrijvend was. "En heeft de overheid niet meegeholpen aan het in stand houden van de aloude werkwijze? Zij móchten een rekenvergoeding geven. Maar deden dat nooit. Als je dan als overheid wel offertes wil, zorgt dat toch voor een grote hoop onbetaald werk. Dan moet je zelf maar voor een oplossing zorgen."

Die rekenkosten konden volgens de bouwondernemingen flink oplopen. Zo zou de overheid bij de aanleg van de hogesnelheidslijn slechts €450.000 aan calculatiekosten hebben uitbetaald. De werkelijke kosten liggen rond de €5 miljoen. "Dat werkt pas prijsopdrijvend", aldus de zegsman.

Ook deden er regelmatig bouwbedrijven mee die te klein waren om de opdracht aan te nemen. Die profiteerden echter wel van de compensatie die hen werd geboden. "Aan die bedrijven hadden we een grondige hekel", klaagt de bestuurder. "Zij hadden onvoldoende schaalgrootte om de opdrachten uit te voeren en wilden het werk alleen tegen hoge prijzen uitvoeren. Zij misbruikten het vooroverleg om op oneigenlijke wijze als onderaannemer aan de slag te kunnen."

"Je moet het zo zien", zegt een woordvoerder van een groot bouwconcern. "Met die bouwenquête kunnen we voor eens en altijd afscheid nemen van een tijdperk."

Op eigen kracht lukte het de bouwwereld niet om een eind te maken aan het illegale systeem. Zo heeft bestuursvoorzitter Carel Jan Reigersman van Hollandsche Beton Groep (HBG) de afgelopen twee jaar diverse pogingen gedaan om het probleem van de illegale prijsafspraken ter sprake te brengen. Hij vond dat de markt ziek was. Het lukte hem echter niet om het probleem op te lossen. "De bouwsector is zo gefragmenteerd. Dat los je niet op een zondagmiddag op", aldus de topman.

De bouwenquête komt dan ook als geroepen. "Het is fijn dat de onregelmatigheden goed worden uitgezocht", aldus een woordvoerder van een van de grootste Nederlandse bouwers. "Dat is op dit moment de enige manier waarop een einde gemaakt kan worden aan alle praktijken en beschuldigingen. Het is treurig, maar waar. Pas nu kunnen we het hele probleem definiëren en er op heldere wijze een eind aan maken."

De grote bouwconcerns denken uiteindelijk sterker uit de enquête te komen. "Stel dat er een verbod komt om samen op te trekken bij toekomstige orders, omdat dat soort combinaties kostenverhogend zou zijn en fraude in de hand zou werken, dan heb je als groot concern toch een voordeel", stelt een woordvoerder. "Dan staan we er goed voor."

zoek naar gerelateerde artikelen

di 20 augustus 2002