door Pieter van der Sloot NIDA - In een slakkengangetje rijden de Wolga's, Lada's en een enkele Opel door een zonovergoten duinlandschap van Kaliningrad over de zogeheten Koerdische Landengte naar de Litouwse badplaats Nida. De pittoreske, 98 kilometer lange landtong loopt van de voormalige Pruisische hoofdstad Königsberg - zoals Kaliningrad voor de inname door het Rode Leger in 1945 heette - tot bijna aan Klaipeda, dat de wereld ooit beter als Memel kende.

Duitse toeristen genieten van een zomervakantie in de duinen van Nida.

Oorlogen, landjepik, architectuur en bevolking lopen in dit stukje Europa aan de Ostzee, dat ooit overzichtelijk aan het Duitse Keizerrijk toebehoorde, op warrige wijze door elkaar heen. Deze situatie dreigt in 2004 nog ingewikkelder te worden, wanneer de Europese Unie (EU) met Polen en Litouwen zal worden uitgebreid. De regio Kaliningrad, met bijna een miljoen Russische staatsburgers, zal vanaf dat moment een enclave binnen de Europese Unie vormen, terwijl Brussel voor de Kaliningrad-Russen, die nu nog vrijelijk de buurlanden Polen en Litouwen kunnen bereizen, een visumplicht wil instellen.

De Russische president Vladimir Poetin, wiens vrouw Loedmila toevallig uit Kaliningrad afkomstig is, heeft zich tot dusver fel tegen de houding van Brussel verzet. "Er bestaat geen twijfel over dat de USSR en Rusland hebben bijgedragen tot de val van de Berlijnse Muur", foeterde Poetin onlangs vanaf zijn vakantieadres in Sotsji. "Waarom moeten er nu nieuwe muren in Europa worden opgericht?"

De Franse president Jacques Chirac viel Poetin vorige maand onverwacht bij en zei het onacceptabel te vinden om van de Russen die van Kaliningrad naar de rest van Rusland willen reizen een Schengenvisum te eisen. Maar Brussel, dat Kaliningrad ziet als een haard van corruptie, milieuvervuiling en infectieziekten als hiv en open tbc, houdt vast aan het plan dat over anderhalf jaar moet ingaan. Dan is ook het toeristenverkeer zoals op deze warme zomerdag, waarbij veel Russen voor een paar uurtjes de stranden van Nida bezoeken, verleden tijd.

De zandduinen rond Nida ogen als de Sahara; de vis is er heerlijk vers en de zee geldt al eeuwenlang als een paradijs voor barnsteenvissers die hun bewerkte producten op de boulevards verkopen. In Nida, het vooroorlogse Nidden, staat ook het buitenhuis van de Nobelprijswinnaar Thomas Mann die er menige zomer - schrijvend en uitrustend - doorbracht.

"Brussel wil ons gewoon in ons eigen land inmetselen", zegt Anna Oesova (40), een onderwijzeres uit Kaliningrad op een terrasje in het centrum van Nida, dat met zijn rode pannendaken zowel Duits als Scandinavisch oogt. Het overschrijden van de Russisch-Litouwse grens halverwege de landtong is nu nog slechts een formaliteit. "Maar over anderhalf jaar is dat anders. Dan moet ik eerst een duur Schengenvisum kopen. Waarom? Is dat nou het vrije Europa? Ik ben blij dat Poetin zich tot dusver tegen dat idiote plan heeft verzet."

In Nida zelf heerst, vooruitlopend op het EU-lidmaatschap, reeds de euro. Oudere Litouwers spreken liever Duits dan Russisch, terwijl de jeugd de taal van de vroegere overheerser zelfs niet eens meer machtig is. "We richten ons al helemaal op West-Europa", zegt Sofia Armonaviceiene, die er werkt voor een toeristenkantoor. "De Duitsers komen hier per vliegtuig via Vilnius en ook steeds meer Engelsen ontdekken onze prachtige en unieke kust. In de winter komen hier de liefhebbers van het ijsvissen. Ook vanuit Nederland."

Sofia (49) staat de sovjettijd nog vers in het geheugen. Ze is er niet rouwig om dat Litouwen, dat begin jaren negentig eindelijk zijn onafhankelijkheid van Moskou verwierf, binnenkort de facto van Kaliningrad wordt afgesneden. "Het aantal Russische toeristen is sowieso de laatste jaren minder geworden. En de Europese Unie heeft nu eenmaal zijn regels waaraan men zich moet houden. Dat is jammer voor de Russen, maar, denk ik, beter voor ons."

zoek naar gerelateerde artikelen

di 20 augustus 2002