AMSTERDAM - Beleggers hebben hun buik vol van de reeks schandalen die de financiële wereld teistert. Frauderende bestuurders en commissarissen moeten harder worden aangepakt. De accountants, die het geknoei met de boeken - al dan niet bewust - door de vingers zien, moeten onder onafhankelijk toezicht worden geplaatst. De boodschap aan het nieuwe kabinet is duidelijk. Maar in tegenstelling tot de Verenigde Staten, waar president George Bush jr. persoonlijk heeft aangekondigd dat financiële knoeiers in het bedrijfsleven hard worden aangepakt, zijn de politieke kopstukken op het Binnenhof vooral bezig met de formatie van het nieuwe kabinet. Dit tot grote ergernis van directeur Peter Paul de Vries van de Vereniging van Effectenbezitters (VEB).

Beleggers hebben hun buik vol van de reeks schandalen die de financiële wereld teistert. Frauderende bestuurders en commissarissen moeten harder worden aangepakt. De accountants, die het geknoei met de boeken - al dan niet bewust - door de vingers zien, moeten onder onafhankelijk toezicht worden geplaatst. De boodschap aan het nieuwe kabinet is duidelijk. Maar in tegenstelling tot de Verenigde Staten, waar president George Bush jr. persoonlijk heeft aangekondigd dat financiële knoeiers in het bedrijfsleven hard worden aangepakt, zijn de politieke kopstukken op het Binnenhof vooral bezig met de formatie van het nieuwe kabinet. Dit tot grote ergernis van directeur Peter Paul de Vries van de Vereniging van Effectenbezitters (VEB).

"De overheid moet niet alleen zorgen voor meer blauw op straat, maar ook voor meer blauw op de beurs", zegt De Vries. Zijn boodschap: "De Autoriteit Financiële Markten (AFM), belast met het toezicht op de financiële markten, moet niet alleen 'undercover' opereren, maar duidelijk zichtbaar voor iedereen."

Sinds de ondergang van de Amerikaanse energiereus Enron stapelen de schandalen zich op. Worldcom, Xerox, Vivendi en niet te vergeten ons 'eigen' failliete KPNQwest, waar zelfs de zwaar negatieve resultaten nog met ruim €100 miljoen opgepoetst lijken te zijn.

De ooit onkreukbare accountants staan in de verdachtenbank omdat menige boekhouding niet blijkt te kloppen. Financiële toezichthouders worden keer op keer verrast door nieuwe malversaties en lopen - in ieder geval in Nederland - achter de feiten aan. Personeel vliegt de laan uit en beleggers zien hun geïnvesteerde vermogen smelten als sneeuw voor de zon.

"De situatie is zorgwekkender dan we tot dusver dachten. Tot nu toe kon je dingen afdoen als een incident, maar inmiddels vind ik dat er structureel iets mis is", zegt CDA-Kamerlid Joop Wijn.

Peter Paul de Vries is niet verrast door de schandalen van de afgelopen tijd. Volgens de VEB-directeur zijn er ook in Nederland al eerder Enron-achtige schandalen geweest. Hij noemt Baan, Prolion en LCI, bedrijven die via een wirwar van dochterbedrijven een rookgordijn optrokken rond hun financiële prestaties. "Daar is niets mee gebeurd. De politiek heeft volstrekt onvoldoende aandacht voor het bedrijfsleven en de financiële markten. Parlementariërs weten er ook niet veel van."

De enige uitzondering is volgens hem demissionair minister Gerrit Zalm (Financiën). "Hij heeft geprobeerd om de structuur te verbeteren en ervoor gezorgd dat de SER-fusiecode (regelgeving voor fusies en overnames red.) naar de STE (de voorloper van AFM) ging."

De AFM valt op het gebied van de uitvoering van de controle nog niet veel te verwijten, meent de Vries. "AFM is een goedwillende organisatie in opbouw. Het is alleen jammer dat ze niet meer doen aan hun publieke rol en opener zijn. In het geval van KPNQwest moet AFM zich niet terugtrekken, maar juist naar buiten treden."

Minder te spreken is De Vries over het beursbestuur. "De controle op het reilen en zeilen van de beurs moet zo veel mogelijk bij Euronext worden weggehaald. Euronext is echt een negatieve factor. Men is eropuit de handelsmogelijkheden zo ruim mogelijk te maken en daarbij leunt men sterk naar de banken en de markt." Het gevolg hiervan is volgens De Vries dat twee jaar na de turbulente beursintroductie van World Online de beurs nog steeds genoegen neemt met onduidelijke prospectussen en gebrekkige informatie bij overnames en fusies.

De Vries mag dan geen hoge pet op hebben van de gemiddelde politicus, maar de financiële specialisten in de Tweede Kamer borrelen van de ideeën om de malversaties hard aan te pakken.

"Het is een goede zet dat AFM, DNB en de Pensioen- en verzekeringskamer (PVK) meer gaan samenwerken. Dat dicht gaten in het onderzoek naar misstanden", zegt Ferd Crone (PvdA). Hij bepleit ruimere bevoegdheden voor de financiële toezichthouders om geknoei aan te pakken.

De accountants moeten volgens hem onder onafhankelijk toezicht komen. "Accountants keuren alles maar goed. Ze moeten met de billen bloot: een scheiding tussen toezicht en advisering. Een accountant moet weer de onafhankelijke controleur van vroeger worden. De strengere beroepscode die zij zichzelf willen opleggen is mooi, maar niet genoeg", aldus Crone.

"Een wettelijk sanctiesysteem met harde straffen. Niet alleen maar boetes, maar mensen moeten weten dat zij van hun bed kunnen worden gelicht."

De harde woorden van de PvdA'er sluiten aan bij de waarschuwing van de Amerikaanse beurswaakhond SEC, die eerder al pleitte voor celstraffen voor knoeiende bestuurders.

Crone: "De belangen zijn gewoon veel te groot. Het raakt niet alleen de bedrijven, maar het krijgt een olievlekwerking. Als dit doorzet, is het de bijl aan de wortels van de kapitaalmarkt."

De PvdA is verbijsterd dat beoogd premier Jan Peter Balkenende zich in het 'missiestatement' van zijn kabinet niet uitlaat over de financiële schandalen. "Volkomen misplaatst. Het kabinet moet de komende tijd heel veel wetgeving op dit punt voorbereiden", aldus Crone.

Hella Voûte (VVD): "De nieuwe internationale standaard voor financiële verslaglegging IAS moet eerder dan in 2005 worden ingevoerd. De verschillen met het Amerikaanse systeem moeten verdwijnen. Schandalig zoals de winst daar kan worden opgepept."

Ook moeten aandeelhouders veel meer inzicht krijgen in de bedrijfssituatie. "Bestuur en zeker de commissarissen moeten eerder verantwoording afleggen en niet alleen achteraf op de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering. Bij KPNQwest legt niemand meer verantwoording af, dat is onacceptabel."

Daarnaast wil Voûte af van de optieregelingen voor bestuurders. "Zij zijn er daardoor bij gebaat om de winst op te peppen. Het is beter om hen aandelen te geven, want die werken twee kanten op. Opties zijn te vluchtig en worden te makkelijk uitgedeeld. Het gaat met miljoenen tegelijk. Dat staat in geen enkele verhouding meer tot de geleverde prestaties."

Voûte pleit net als haar PvdA-collega Crone voor onafhankelijk toezicht op de accountants naast de beroepscode. "Zij zijn de ruggengraat waar je op moet kunnen vertrouwen, anders valt de marktordening in elkaar. Toezicht is ook van groot belang voor de belegger." Beurswaakhond AFM of de kartelautoriteit NMa zijn de aangewezen controleurs.

Celstraffen, zoals Crone voorstelt, gaan haar evenwel te ver. "De publiciteit die de NMa bijvoorbeeld geeft aan overtredingen, tast het gezag van een onderneming aan. Een boete of een berisping voor een accountant komt echt hard aan. En als het echt fraude wordt, dan komt het openbaar ministerie in beeld", aldus Voûte.

CDA'er Joop Wijn is terughoudend. "Zelfregulering via een beroepscode is altijd te prefereren boven wetgeving, maar gezien alles wat er is gebeurd, moet er een goede discussie plaatsvinden. Ik sluit niet uit dat er strenger toezicht nodig is, maar ik zeg het voorzichtig, om niet nu een hele beroepsgroep in het verdomhoekje te plaatsen."

Wijn heeft wel forse kritiek op de financiële toezichthouders. DNB en de PVK opereren volgens hem "weinig pro-actief. De AFM zit er wat sneller bovenop, maar die is weinig consumentgericht, zoals is gebleken bij de Legiolease. Dat moet veranderen." De CDA'er heeft er - tot het tegendeel blijkt - vertrouwen in dat de samenwerking tussen de drie financiële toezichthouders vruchten zal afwerpen. "We moeten niet ineens vanwege de hype allerlei maatregelen nemen waar we later spijt van krijgen. In de VS is alles strakker gereguleerd dan bij ons, maar de problemen zijn ook veel groter."

De accountants zelf staan te trappelen om onder onafhankelijk toezicht geplaatst te worden. "Je hebt toch de schijn tegen als accountants over accountants oordelen", zegt Nivra-voorzitter Piet Hoogendoorn. "Wij hebben niets te verbergen en wie het niet goed doet, verdient straf. Daarom hebben wij twee jaar geleden al besloten dat er onafhankelijk toezicht in het leven geroepen moet worden, maar dat is er in de onderhandelingen met de minister over de accountantswetgeving nog niet van gekomen. Gezien het wantrouwen in cijfers dat er momenteel heerst, zeggen wij: extern toezicht is meer dan ooit nodig naast de onafhankelijkheidsregels die wij zelf hanteren, maar dan wel nú en niet pas over drie of vier jaar als er een wetswijziging heeft plaatsgevonden."

Wie toezicht gaat houden, maakt Hoogendoorn niet uit. "Als het toezicht maar onafhankelijk en professioneel-deskundig is en geldt voor de hele beroepsgroep. Dus niet alleen voor de accountants van die paar beursfondsen."

Voorzitter Jacques Schraven van VNO-NCW vindt de schandalen slecht voor de beeldvorming, maar benadrukt dat zij zich in Amerika afspelen en dat in Nederlandse polderondernemingen deze cultuur niet heerst.

zoek naar gerelateerde artikelen

za 13 juli 2002