door Teije Brandsma KPATUA-PARK (Soedan) - Jager Samuel Gai lijkt in een roofdier te veranderen als hij in het oerwoud ineens chimpansees hoort. Dit wordt de hoofdprijs. Hij klikt de veiligheidspal van zijn AK-47 weg, doet z'n slippers uit en verdwijnt tussen de lianen en oerwoudorchideeën. Samuel, uit Zuid-Soedan, is een traditioneel jager. Maar wel een, zoals tienduizenden andere jagers in Afrika, met een wapen ontworpen voor militairen.

Jager Samuel Gai komt terug van de jacht, met over zijn ene schouder zijn wapen, over de andere een gedode aap.

Samen met zijn vrienden zat Samuel Gai de avond ervoor nog rond het vuur en wisselde verhalen uit. In het schemerdonker, terwijl het laatste daglicht de tropische donderwolken boven het oerwoud nog enkele minuten oranje maakt, is in het kamp bij het Kpatua-reservaat nog net te zien hoe goed bewapend de groep is.

Samuel heeft de onvermijdelijke AK-47 kalasjnikov tussen zijn benen staan. Miljoenen van deze automatische geweren zijn er verspreid in Afrika, talloze oorlogen worden ermee uitgevochten.

's Nachts liggen de mannen in het kamp naast een rokerig vuur dat de malaria-muggen op afstand moet houden.

Dit kamp ligt in het uiterste zuidwesten van Soedan, zeven kilometer van de grens met Congo, het mysterieuze hart van Afrika. Het ligt in een van Afrika's minst toegankelijke gebieden; het eerstvolgende dorp ligt bijna 100 kilometer ver weg.

Samuels wapen is ooit verstrekt door de Zuid-Soedanese rebellenbeweging SPLA, die duizenden kilometers verderop in het noorden een oorlog uitvecht tegen de Arabieren uit Khartoem. Via omzwervingen die Samuel niet kent, is het wapen in zijn handen gekomen. Deze 'kalasj' komt uit China. Hij houdt ervan.

Naast hem zit een collega-jager in het vuur te staren terwijl diens Duitse Heckler & Koch G3-geweer tegen zijn dijbeen staat. Verderop maakt iemand zijn automatische Belgische FAL-geweer schoon. Achter hen hangt aan het dak een net, dat vroeger werd gebruikt voor de jacht. Herten en antilopen werden opgejaagd zodat ze verstrikt raakten in het net, waarna ze met speren gedood werden. De komst van het militaire wapentuig heeft alles veranderd. Nu kunnen ze met gemak olifanten en buffels doden.

Dat de jacht tegenwoordig vaker succes oplevert dan decennia geleden, blijkt uit de inhoud van de pannen die op het kleine vuur voor de mannen staan. Er ligt olifantenvlees in. Vier dagen geleden was er een mannetjesolifant enkele kilometers ten zuiden van het kamp gesignaleerd. Waarschijnlijk een exemplaar uit Congo. De mannen zijn er met hun wapens heen gesneld en hebben een voor een op het dier geschoten. De slagtanden zijn met onbekende bestemming via een tussenpersoon doorverkocht, de huid is verdeeld onder de schaarse buren in het oerwoud, die er trommels mee bespannen. Het moet een feest zijn geweest, iedereen in de omtrek heeft de afgelopen dagen geweldig gegeten.

Eigenlijk worden de mannen rond het vuur geacht olifanten te beschermen in plaats van ze af te schieten. Ze zijn immers de officiële kampwachters van het immense Kpatua-park, dat meer dan een halve eeuw geleden in het leven is geroepen door de Engelse kolonisators.

De zeven zijn aangesteld door het geïmproviseerde bestuur van de Zuid-Soedanese rebellen om de dieren in het reservaat te beschermen. In werkelijkheid zijn de mannen eerder een plaag voor het wild. De kampwachters krijgen geen salaris en hun superieuren hebben hen na hun aanstelling nooit meer bezocht.

Op dit eiland in de groene oceaan van centraal Afrika werden de wensen en levensstijl van deze jagers in de loop der jaren dezelfde als die van de lokale bewoners - hun hoofddoel werd om zo groot mogelijk wild te doden en liefst zo vaak mogelijk.

En nu sluipt Samuel op zijn slippers van autoband door de jungle. Hij heeft al uren gelopen. Samuel doolt rond bij de grens met Congo, waar net als in Soedan een burgeroorlog woedt. Niet dat het iets uitmaakt, hier zijn geen grensposten.

Op sommige plaatsen is de vegetatie zo dik, dat hij moet kruipen. Later slaat hij met zijn kapmes in op het taaie, manshoge gras om een weg te banen. Terwijl Samuel staat te hakken, fluistert de tweede jager in de groep: "Het leven van een jager is verschrikkelijk."

De jachttechnieken in Afrika zijn door de komst van automatische wapens veranderd. Er wordt niet meer, zoals vroeger, dagenlang het spoor van een bepaald dier gevolgd. In plaats daarvan gaan de jagers het oerwoud in en schieten op ieder dier dat ze tegenkomen.

Vele jagers weten niets van beschermde diersoorten. Mannetjesolifanten worden net zo makkelijk neergeschoten als de veel voorkomende kleine dikdiks, een soort dwergantilopen.

Ondanks de nieuwe jachttechnieken moeten Samuel en zijn vrienden nog steeds veel kennis van het oerwoud hebben. Na enkele kilometers gebaart Samuel stil te zijn, waarna hij neerknielt en het geluid van een jong hert nadoet. Zowel roofdieren als volwassen herten worden soms aangetrokken door dat geluid. Maar vandaag niet. Na tien minuten geruisloos zitten in de schemer tussen de bladeren en de lianen sluipt hij verder. Aandachtig kijkt hij naar de grond en daar ontdekt hij het oude spoor van een olifant dat hij volgt.

Als op dat spoor de verse uitwerpselen van een waterbok liggen, een hert groter dan het Nederlandse damhert, laat hij de olifant links liggen. Nu volgt hij het hert. Maar alle aandacht daarvoor is ook verdwenen als er na enkele kilometers ineens vlakbij gekraak van takken klinkt. Het wordt gevolgd door een krankzinnig klinkend gegil en geroep, het lijkt eerder een verkeerd afgesteld autoalarm dan een geluid uit het oerwoud. Een groep chimpansees!

Samuel sluipt erop af. Dat vooraanstaande wetenschappers in 2000 verklaarden dat chimpansees tot de selecte groep bedreigde Afrikaanse dieren behoren, is hem niet bekend. Hij ziet alleen vlees. In West-Europa is bijna iedereen het erover eens dat de natuur gespaard moet worden. In deze streken is dat volstrekt omgekeerd. Hier is de natuur een tegenstander, niet iets dat je koestert. Als je je voldoende weet aan te passen voedt de natuur je, als je fouten maakt, doodt ze je.

Er klinkt een schot. En weer een. Het oerwoud is ineens vol gegil en geschreeuw. Samuel denkt een vrouwtjeschimpansee geraakt te hebben, maar ze is niet dood. Waarschijnlijk rent ze bloedend weg naar een schuilplek. Het maakt Samuel niet uit, hij gaat op zoek naar een volgend prooi. Naar een dier dat hij kan doden door het een 7.62 mm sovjetkogel met een snelheid van 933 meter per seconde door kop of hart te jagen.

Even later komt die kans. Een aantal Colobus-apen foerageert met nietsvermoedende kleine geluidjes door de boomtoppen. Samuel richt zijn wapen. Uit zijn blik spreekt enkele seconden totale concentratie. Er klinkt slechts één schot. Met gekraak en geruis van bladeren ploft de gedode aap op de bodem van het woud.

Dit dier is het nationale symbool van buurland Kenia. Als je in Kenia een Colobus-aap zou doden, zou je jaren celstraf tegemoet zien. Hier niet, hier mag je goedkeurende blikken verwachten.

Op de terugweg wijst Samuel de plaats aan waar hij de avond ervoor twee half slapende leeuwen aantrof. Hij had zijn kalasjnikov bij zich. Maar hij durfde niet te schieten, want hij was alleen. Hij liep langzaam en respectvol achterwaarts terug toen hij twee van Afrika's sterkste roofdieren enkele meters voor zich zag liggen. Zelfs een goed bewapend jager kan in Afrika dieren tegenkomen die te sterk zijn. Voor het moment althans.

zoek naar gerelateerde artikelen

di 25 juni 2002