door Gemma Buters en Ronald van Gessel BRUSSEL - Overal in Europa klinkt het geluid van dichtslaande deuren. Onder druk van de opkomst van uiterst rechts is de strijd tegen illegale immigratie met stip bovenaan de Europese agenda beland. Stoere taal was er de laatste maanden in overvloed. Maar volgende week, tijdens de EU-top in het Spaanse Sevilla, moeten de Europese regeringsleiders met concrete antwoorden komen.

José Maria Aznar (Foto: AP)

De Spaanse premier Aznar en zijn Britse collega Blair hebben de strijd tegen illegale immigratie in de EU tot speerpunt van Sevilla verklaard. "Immigratie is de belangrijkste kwestie voor Europa in de komende decennia", aldus Aznar.

De kiezers morren en eisen forse maatregelen die snel effect sorteren. Juist op dit gebied wordt van Europa veel verwacht. De Europese regeringsleiders zijn daarom wel verplicht om in Sevilla zichtbaar voor alle burgers werk te maken van het bestrijden van de illegale immigratie, zo heeft voorzitter Prodi van de Europese Commissie Aznar op het hart gedrukt.

"We kunnen de opkomst van extreem rechts niet negeren", beaamt eurocommissaris Vitorino (Justitie). "Dat is een politieke realiteit. We werken al veel langer aan Europese maatregelen en ik hoop dat er nu werkelijk stappen worden genomen. De politieke situatie vraagt om concrete acties."

De grote vraag is echter wat er in Sevilla kan worden bereikt, behalve het herhalen van beloftes die eerder in Europees verband zijn gemaakt maar nooit werden nagekomen. Al in oktober 1999 hebben de regeringsleiders in het Finse Tampere afgesproken te gaan werken aan een gemeenschappelijk Europees asiel- en migratiebeleid, maar sindsdien is het vooral bij mooie woorden gebleven.

Uit frustratie over het uitblijven van Europees beleid en onder grote politieke druk van de ongeruste achterban om toch iets te doen, nemen de EU-landen het heft steeds meer in eigen handen. Groot-Brittannië, Denemarken, Nederland, Spanje en Italië hebben zeer recent allemaal een forse aanscherping van hun vreemdelingenbeleid aangekondigd. Op die manier komt er van een Europese harmonisatie niets terecht. Het 'asielshoppen' blijft in stand en iedere Europese aanpak loopt steeds achter de werkelijkheid aan.

"De onderlinge meningsverschillen zijn bijzonder moeilijk te overbruggen", klaagt Vitorino, die hoopt dat in Sevilla de regeringsleiders de Tampere-akkoorden een nieuwe impuls zullen geven. "Zonder Tampere boeken we ook geen resultaten op het terrein van immigratie en grenscontrole", vindt hij. "Het hangt allemaal met elkaar samen."

Maar de aandacht is nu verschoven van ingewikkelde en tijdrovende juridische processen naar de operationele kant: het aanpakken van de kwaal in de landen van oorsprong. Op aandrang van de Britten willen de EU-landen nu op grote schaal de 'wortel en stok'-benadering gaan hanteren.

De stok bestaat uit sancties, bijvoorbeeld door geen hulp meer te geven aan landen die niet meewerken aan het tegengaan van illegale migratie en die weigeren hun uitgewezen onderdanen weer terug te nemen. Volgens Vitorino is juist het moeizame terugsturen van illegalen het zwakste punt van het immigratiebeleid.

De wortel wordt gevormd door geld en projecten om de economische ontwikkeling te bevorderen in arme landen, zodat hun burgers niet massaal naar het rijke West-Europa trekken. "Als we geen positieve relaties ontwikkelen met de derde landen, lukt het nooit om de migratiestroom te beheersen", meent de Portugese eurocommissaris.

Zo financiert Italië nu al opleidingen voor elektriciens in Tunesië. Een deel daarvan mag in Italië komen werken, zolang de regering in Tunis de rest maar thuis houdt en haar illegale migranten opneemt als ze worden teruggestuurd.

In feite is deze aanpak niets nieuws onder de zon. Jaren geleden besloot de EU al dat in alle akkoorden met derde landen afspraken moeten worden gemaakt over het tegengaan van illegale migratie en het terugnemen van uitgewezen onderdanen. In de praktijk komt er echter weinig van terecht. Vandaar dat de regeringsleiders het onderwerp in Sevilla nog eens opwarmen en dan presenteren als een versgebakken koekje.

Het grote verschil is, dat er nu ook een zak geld op tafel moet komen om de wortel zoet genoeg te maken, bijvoorbeeld uit de potjes voor ontwikkelingssamenwerking. En sancties moeten ook echt worden uitgevoerd, anders maakt de stok geen indruk.

Behalve voorkomen dat er aan de deur wordt geklopt, wil de Unie die ook van nieuwe sloten voorzien. Er moet dus een Europese grenspolitie komen om de poreuze buitengrenzen van de Unie te bewaken; een stokpaardje van Prodi waar inmiddels de EU-landen ook zijn opgeklommen. Op korte termijn is dat echter nog een utopie. Eer er Hongaarse en Portugese grensbeambten op Schiphol controles uitvoeren, moet er nog heel wat water door de Rijn stromen. In feite vereist zo'n Europees grenswachterkorps ook een gezamenlijk asielbeleid, en dat is nog lang niet in zicht.

"Ik hoop dat de regeringsleiders in Sevilla mijn plan voor de buitengrenzen aannemen zodat we stap voor stap tot een Europese grenspolitie komen", zegt Vitorino. "Dat betekent gezamenlijke wetgeving wat betreft het grensoverschrijdend verkeer, gezamenlijke training van personeel, gezamenlijk materieel en vooral het delen van de kosten. Zoiets spreekt de burger aan."

Volgens Aznar moeten de lidstaten het "masker van de hypocrisie" laten vallen als het gaat om asiel en migratie. Europa moet toegankelijk blijven voor echte politieke vluchtelingen, maar de overgrote rest die om economische motieven komt, geen naam noemt en identiteitspapieren heeft vernietigd, moet per kerende post terug. Ook op het Europese toneel lijkt de politieke correctheid zijn langste tijd te hebben gehad.

zoek naar gerelateerde artikelen

za 15 juni 2002