BREDA - De Raad van State voorzag in 1963 al dat de wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (wao) de deuren zou openzetten voor de bijna 1 miljoen arbeidsongeschikten die Nederland nu telt. De Raad, waarvan de adviezen toen nog geheim waren, liet geen spaan heel van het wetsontwerp dat uiteindelijk in 1967 wet werd. Aan de beoogde coalitiepartijen CDA, LPF en VVD de ondankbare taak de tijd weer terug te draaien.

Plannen om de wet te hervormen leidden in het verleden tot diverse demonstraties. (Foto: De Telegraaf)

Nederland heeft nu bijna 1 miljoen werknemers die arbeidsongeschikt zijn, fors meer dan de 163.500 wao'ers in 1968. Dat had de inmiddels overleden initiatiefnemer van het wao-wetsontwerp, minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid, Gerard Veldkamp, ook niet voorzien. Hij diende in het kabinet De Quay (1959-1963).

In het advies van 1963 over het wetsvoorstel trekt de Raad echter al aan de bel en schrijft dat er 'verschillende bezwaren, waaronder enkele zwaarwegende met betrekking tot belangrijke onderdelen' zijn. "Normaliter besloeg een advies van de Raad van State een of twee A4'tjes", zegt historicus en oud-Kamerlid, Lambert Giebels. "Maar bij het wetsontwerp voor de wao trekt het adviesorgaan flink van leer."

Giebels denkt dat dat komt omdat de vice-president van de Raad van State, oud-premier Louis Beel en Veldkamp met elkaar in onmin leefden. "Als beide heren elkaar een hak konden zetten, lieten ze dat niet na", zegt het oud-Kamerlid. Dat ze beiden in één kabinet hadden gediend, Beel als premier en Veldkamp als staatssecretaris, deed daaraan niets af.

"Begin jaren vijftig waren ze alle twee lid van het Landelijk Sociaal Charitatief Centrum uit Den Bosch. Het LSCC bestond uit katholieke vooraanstaanden die aan liefdadigheid deden. Beel was daar een tijd voorzitter van. Na het vergaderen dronken ze meestal in een etablissement dichtbij ingetogen een kop koffie. Maar Veldkamp presteerde het om steevast whisky te bestellen. Dat was in die tijd not done, en Beel ergerde zich groen en geel daaraan", zegt Giebels.

Volgens hem valt die ergernis ook af te lezen aan de manier waarop Veldkamp de wind van voren krijgt in het advies van de Raad van State. "Meestal waren de adviezen geschreven op een formeelvriendelijke toon, maar het advies van zestig kantjes over de wao was zeer kritisch en hier en daar zelfs sarcastisch van toon."

Zo spreekt de Raad van State zijn waardering uit over de 'arbeid door Uwer Majesteits Minister en zijn medewerkers gewijd aan het ontwerpen van deze wetsvoorstellen', om vervolgens een paar pagina's verder het voorstel van Veldkamp onderuit te halen door te stellen dat 'de spoed die Uwer Majesteits Minister betracht om onze sociale verzekering te hervormen en te voltooien, valt te prijzen, doch door haastige spoed zou het volledige doel gemist kunnen worden. Beter dan menig ander weet Uwer Majesteits Minister dat de geschiedenis der Nederlandse sociale verzekering meer dan een voorbeeld bevat van een verkeerde beslissing, waarop men dikwijls pas veel later kon terugkomen'.

Nog wat verder in het advies is te lezen dat 'het toch is te betreuren dat de ontworpen arbeidsongeschiktheidsverzekering zozeer wemelt van casuïstiek, dat er wel geen verzekerde zal worden gevonden, die er wijs uit kan worden'.

"De Raad van State stond iets anders voor dan Veldkamp, dat moge duidelijk zijn", zegt Giebels. "Veldkamp wilde dat werknemers een wao-uitkering kregen ongeacht de reden waarom ze niet meer konden werken. Het maakte dus niet uit of iemand tijdens het werk van een ladder was gevallen of een erfelijke ziekte had. De Raad pleitte daarentegen voor het stopzetten van een wao-uitkering als het dienstverband met de werknemer werd verbroken. Daarna zou de werknemer via de ww ziektegeld krijgen. Wat de Raad van State voorstond was dat de hoogte van de wao-premie en uitkering gekoppeld werd aan de hoogte van het loon. Het hoofdbezwaar van de Raad tegen de opzet van Veldkamps ontwerp was dat de wao het karakter zou krijgen van een 'volksverzekering' in plaats van een 'arbeidsverzekering'."

Het advies van de Raad ging via de Koningin naar minister Veldkamp. Hij was wel de laatste die het neersabelen van zijn wetsontwerp zou doorspelen naar het parlement. Vier jaar later, in 1967, kwam het wetsvoorstel door de Tweede en Eerste Kamer. Ondanks vele reparatiepogingen zijn er heden ten dage bijna 1 miljoen arbeidsongeschikten. Zoals de Raad vele jaren daarvoor al schreef: 'het voorbeeld van een beslissing waarop men dikwijls pas veel later kon terugkomen'.

De huidige politieke partijen, waaruit kabinetsformateur Donner momenteel een kabinet probeert te smeden, zijn het erover eens dat er wat moet gebeuren. Maar over de wijze van aanpak lopen hun meningen uiteen. De VVD wil dat iemand pas in aanmerking komt voor een wao-uitkering als hij in de voorafgaande jaren vier van de vijf jaar heeft gewerkt. Dat gaat CDA-leider Balkenende vooralsnog te ver. Vandaag sleutelen de beoogde regeringspartners verder aan de wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering om het tij te keren.

zoek naar gerelateerde artikelen

wo 12 juni 2002