AMSTERDAM - Het lijkt een traditie te worden: gedonder bij het afsluiten van de zuivelcao. Was het de ene keer de vut-regeling of prestatiebeloning die voor de nodige commotie zorgden, nu gaat het 'simpel' over het loon. Als de werkgevers voor maandag niet met een beter bod komen, leggen werknemers, verspreid over diverse fabrieken in het land, het werk neer. Werkgevers en melkveehouders vrezen inmiddels voor de internationale concurrentiepositie van de Nederlandse zuivel.

Mochten de stakingen maandag doorgaan, komen de productielijnen stil te liggen en komt de melkleverantie aan supermarkten in gevaar. (Foto: ANP)

In 1992 werd er in de zuivelindustrie voor het laatst gestaakt. In de winkels was toen een tijd lang geen melk meer te krijgen. Boeren zagen zich genoodzaakt om de koeienmelk in de sloten te lozen. Een scenario dat lijkt te worden herhaald: bonden en werkgevers konden het niet eens worden in vijf onderhandelingsronden. De werkgevers, verenigd in de Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO), deden een eindbod van 6,5% extra loon met een looptijd van twee jaar. Inmiddels is het bod, ondanks de dreigingen van de stakingen, teruggebracht naar 6,25%. De bonden eisen 7%.

"Een onderzoek van vorig jaar heeft uitgewezen dat we in Nederland in de top zitten met de loonkosten als je dat vergelijkt met de rest van Europa. Niet alleen dat speelt een rol, maar ook het feit dat bijvoorbeeld de pensioenen veel beter zijn geregeld dan elders", laat Tiny Brouwers van de NZO weten.

Hij doelt op een onderzoek dat FNV bondgenoten deed in opdracht van het Productschap Zuivel. Daaruit bleek dat de Nederlandse zuivelwerknemers het beste af zijn in Europa. Ze krijgen het meeste loon voor het minst aantal uren. Per jaar verdient de gemiddelde werknemer bijna €40.000 bruto. Dat is zeker 20 tot 30% meer dan in andere Europese landen. "Als je in dit kader kijkt naar de concurrentiepositie van de Nederlandse zuivel in het buitenland, moeten de loonkosten wel beheersbaar blijven. We willen niet dat de concurrentiepositie verder wordt uitgehold. Dat is ook niet goed voor de melkveehouders", motiveert Brouwers het standpunt van de werkgevers.

FNV Bondgenoten wees het eindbod van 6,5% eerder deze week al subiet af. Vakbonden CNV Zuivel en De Unie verdedigden het bod wel bij de achterban, met als reden dat de werkgevers toch wel heel erg dicht in de buurt kwamen van het gevraagde. Beiden waren ook zeer te spreken over het ouderenbeleid: werknemers ouder dan 58 jaar kunnen een vierdaagse werkweek krijgen tegen inlevering van 3% van het salaris. De achterban van de CNV-bond oordeelde gisteren echter anders. Op dit moment worden dan ook acties voorbereid door de bonden. De mening van de leden van De Unie was gisteravond nog niet bekend, maar het zou kunnen dat zij ook gaan staken.

Melkveehouders wachten in spanning af wat er nu gaat gebeuren. Zij vinden dat zij op diverse manieren de rekening van het hele conflict gepresenteerd krijgen. Omdat de zuivelmarkt in Europa onder enorme druk staat, is een prijsverhoging van de zuivelproducten volgens hen niet haalbaar. Dat tast immers de concurrentiepositie aan. Volgens de melkveehouders is het dan ook een kwestie van tijd voordat de prijs die zij voor de melk krijgen die ze aan de melkfabrieken leveren, omlaag gaat, zo redeneert de Nederlandse Melkveehouders Vakbond (NMV). "Elk procent meer loon in de zuivelindustrie betekent voor ons minstens 1% minder inkomsten", aldus Gerrit Roos van de NMV.

Dat is echter niet de enige dreiging. De melkveehouders zijn bang dat als er daadwerkelijk wordt gestaakt, ze de melk niet meer kwijt kunnen. Gerrit Roos heeft daarop wel een antwoord: "We kunnen de melk in het milieu lozen, dan zal de overheid wel ingrijpen", waarschuwt hij.

Volgens FNV Bondgenoten-onderhandelaar Dick van Gelswijk zal het met het melkophalen allemaal wel goed komen. Ook met de acties zal het zo'n vaart niet lopen. "We kunnen niet zomaar een koelsysteem plat leggen terwijl er nog 300.000 liter moet worden verwerkt. Alles gaat in overleg met de planmanagers", vertelt hij. "We hebben niet de intentie om de hele zuivelindustrie plat te leggen."

Toch is de angst van de boeren niet onterecht. De koeien geven in deze periode van het jaar de meeste melk. De opslag zal dan ook sneller vol zitten. Ander punt is dat de melkfabrieken in Nederland steeds groter zijn geworden; deze week deed zelfs het (overigens hardnekkig ontkende) gerucht de ronde dat de twee reuzen Friesland Coberco en Campina verregaande fusiegesprekken zouden voeren. Schaalvergroting maakt een goedkopere productie mogelijk, maar betekent ook dat boeren minder gemakkelijk aan een andere melkfabriek kunnen leveren.

De zuivelindustrie telt op dit moment rond de 11.000 werknemers, van wie 60% ouder is dan 40 jaar. Vergelijk je dat met de totale Nederlandse industrie, dan blijkt dat daar 38% boven die leeftijdsgrens zit. Het 'overschot' aan oudere werknemers heeft te maken met de talloze fusies tussen melkfabrieken die in het verleden hebben plaatsgevonden. De bonden wisten over het algemeen zulke goede sociale plannen op tafel te krijgen, dat van gedwongen ontslagen praktisch geen sprake was. Veel oudere, en dus ook duurdere, werknemers konden blijven zitten.

zoek naar gerelateerde artikelen

za 8 juni 2002