AMSTERDAM - De farmaceutische industrie staat sinds lange tijd onder druk. Aflopende patenten, peperdure rechtszaken om dat juist te voorkomen en het uitblijven van nieuwe kaskrakers maken dat de medicijnfabrikanten met minder genoegen moeten nemen. De voor de sector kenmerkende dubbelcijferige winstgroei lijkt definitief voorbij.

De farmaceutische ondernemingen zijn lange tijd de lievelingen van effectenbeurzen over de hele wereld geweest. De eind jaren zeventig ontwikkelde cholesterolverlagers, maagzuurremmers en antidepressiva bleken kaskrakers te zijn en joegen de koersen van vrijwel elke farmareus naar grote hoogten. Maar een hele trits van aflopende patenten doen beleggers beseffen dat de eens zo veilige haven lang niet meer zo veilig is.

Immers, als een octrooi op een medicijn afloopt maakt dat de weg vrij voor zogenaamde 'generieke' producenten om de markt te overspoelen met vergelijkbare, maar veel goedkopere, merkloze medicijnen.

De gevolgen zijn volgens prof. dr. Peter de Wolf, hoogleraar strategie en beleid in de farmaceutische industrie aan de Universiteit van Wageningen, desastreus. "Bij het aflopen van een patent zie je elke keer weer dat binnen een half jaar de omzet van dat medicijn met ten minste 70% achteruit holt. De sector noemt dat het zogeheten Prozac-effect, naar de dramatische daling in omzet die het Amerikaanse Eli Lilly doormaakte toen het patent op het antidepressivum Prozac afliep."

De komende vijf jaar verliezen diverse medicijnen hun patent die samen jaarlijks een verkoopwaarde van $40 miljard vertegenwoordigen. Om het aflopen uit te stellen lopen de farmacieconcerns steevast naar de rechter. "De farmacieconcerns hebben vaak een leger van advocaten in dienst", weet De Wolf. "De vergoedingen die die jongens vragen zijn echt niet kinderachtig, maar de bedrijven staan met de rug tegen de muur. Ze willen wel knokken in de rechtszaal voor een jaartje uitstel."

Zo moet het Zweeds-Engelse AstraZeneca over twee weken voor de rechter verschijnen om het aflopen van het patent op de maagzuurremmer Lusec aan te vechten. Het best verkopende medicijn van 2000 was vorig jaar goed voor zo'n 40% van de AstraZeneca-omzet.

Een rechter uit de Amerikaanse staat Virginia oordeelde vorige week dat het octrooi van het antibioticum Augmentin van het Britse GlaxoSmithKline (Glaxo) ten einde is. De op één na grootste farmagigant gaat nog wel in hoger beroep maar de verwachtingen zijn dat de eerste merkloze Augmentins in juli al op de markt verschijnen. Ook het patent van het antidepressivum Paxil loopt binnenkort af. De twee medicijnen waren in 2001 samen verantwoordelijk voor 25% van de totale Glaxo-verkopen. Het Amerikaanse Merck moet met het aflopen van het patent voor de cholesterolverlager Zocor (goed voor een dikke 30% van de omzet) eveneens een flinke aderlating ondergaan.

Om de verliezen van kaskrakers enigszins te compenseren investeren de concerns jaarlijks tientallen miljarden dollars voor het ontwikkelen van nieuwe succesnummers. Maar veel succes hebben de onderzoekslaboratoria niet, de laatste tijd rollen er wel erg weinig nieuwe pillen van de band. "De ontwikkeling van nieuwe middelen valt inderdaad tegen", stipt marktkenner De Wolf het probleem aan. "Voorheen kwamen de concerns elk jaar met twee of drie nieuwe medicijnen, nu zijn ze blij als ze één nieuw middel op de markt kunnen brengen."

Acht toonaangevende farmaciebedrijven kwamen vorig jaar niet met een nieuw medicijn op de markt. De Amerikaanse Food and Drug Administration keurde afgelopen jaar in totaal 28 nieuwe medicijnen goed, het laagste aantal sinds 1994.

Volgens een analistenrapport van ABN Amro, waarin de grote Europese farmabedrijven onder de loep worden genomen, is de sector beleggerstechnisch nog wel interessant voor de lange termijn. Belangrijkste redenen hiervoor zijn de lage koers en, op termijn, de komst van nieuwe medicijnen.

"Over een jaar of vijf, zes komen die er wel weer aan", onderschrijft De Wolf de conclusies van het bankenrapport. "In de diverse pijplijnen van de concerns bevinden zich vooral pillen tegen Alzheimer, tegen depressies en schizofrenie en tegen de ziekelijke vorm van overgewicht, obesitas. Maar het is natuurlijk wel zaak dat een bedrijf het zo lang kan uitzingen. Wat we in het verleden hebben gezien is dat de farmaceutische bedrijven bij gebrek aan nieuwe medicijnen in de pijplijn op zoek gingen naar collegaconcerns waar wel nieuwe pillen te verwachten zijn. Ik sluit nieuwe fusies daarom ook niet uit."

In de periode tussen 1989 en 2001 vonden er maar liefst 14 fusies in de sector plaats. Ook nu gonst de markt van de geruchten over nieuwe fusies of overnames. Het Zwitserse Novartis zou geïnteresseerd zijn in landgenoot Roche en het Engelse Glaxo zou wel met het Amerikaanse BristolMyers-Squibb samen verder willen. Het zou daarmee veruit de grootste medicijnfabrikant ter wereld worden.

zoek naar gerelateerde artikelen

za 1 juni 2002