door Thomas Erdbrink HELABJA - De Verenigde Naties bepalen in het vrije noorden van Irak wat er gebeurt met het geld van het olie-voor-voedselprogramma, de enige wijze waarop het Saddam-regime zijn olierijkdom te gelde mag maken. Uit de cijfers van de VN blijkt echter dat slechts de helft van het geld is uitgegeven. In heel Noord-Irak zijn hierdoor grote tekorten aan de meest elementaire medicijnen. De manager van het lokale ziekenhuis in de Noord-Iraakse stad Helabja, dr. Karim Fatah, moet door het medicijntekort veel patiënten onbehandeld naar huis sturen.
Net als de rest van Irak maakt het Koerdische noorden deel uit van het olie-voor-voedselprogramma, dat in 1996 is ingevoerd. Hierdoor mag Irak ondanks internationale sancties een beperkte hoeveelheid olie op de wereldmarkt verkopen. De opbrengst gaat naar de Verenigde Naties. Het regime van Saddam Hoessein kan bij hen voedsel en medicijnen bestellen. De Koerden hebben dat recht niet, ze mogen het internationale instituut slechts adviseren.
Er is bijna zeven miljard dollar verdiend met de olieverkoop voor het noorden. Uit cijfers van de VN blijkt dat slechts 2,5 miljard dollar is besteed voor de Iraakse Koerden. "Het medicijnentekort bijvoorbeeld is absoluut onnodig", zegt een goed ingevoerde hulpverlener. Hij rekent voor dat er van dat bedrag 219 miljoen dollar aan medicijnen door de Koerden is besteld. "Er is genoeg geld om dubbel zoveel uit te geven", beweert de man. "De rest van het geld staat ongebruikt op een Zwitserse bankrekening."
Saddam heeft dankzij het programma nog steeds invloed op Noord-Irak. Naast het vetorecht over VN-projecten in de afvallige provincie geeft Bagdad de visa uit voor het internationale VN-personeel. Het regime bepaalt zo wie er op welke posities terechtkomen.
De VN geven veel geld uit aan lonen van hun werknemers. Een receptionist verdient 450 dollar per maand. Een chauffeur kan rekenen op 700 dollar. De circa 500 internationale medewerkers verdienen salarissen van 4000 dollar tot 15.000 dollar per maand. "Daar steekt mijn inkomen van 200 dollar per maand schril bij af", zegt Sami Abdulragman, vice-premier van het westelijke gedeelte van Iraaks-Koerdistan. "Het ergste is dat de salarissen uit het olie-voor-voedselprogramma komen. Dat is ons geld."
De World Health Organisation (WHO), de gezondheidstak binnen de VN, is de laatste jaren veranderd in een Arabisch, pro-Iraaks bastion, zo zeggen de Koerden. "Saddam gebruikt zijn invloed binnen de WHO om de medicijnen tegen te houden. Daarom is er zo weinig van het olie-voor-voedselgeld uitgegeven", weet de hulpverlener.
Navraag bij de WHO in Genève leert dat "de cijfers met betrekking tot het olie-voor-voedselprogramma nog niet zijn verwerkt".
Voor de Koerden is er maar één echte oplossing. "Geef die 13 procent die we krijgen uit het programma direct aan ons in plaats van aan de Verenigde Naties", zegt vice-premier Abdelragman. "Duizend dollar in onze handen is evenveel waard als 25.000 in die van hun."
![[terug]](/krant/logos/terug.omlaag.gif){kind=small}