DEN PASSAR (Bali) - Prins Willem-Alexander bracht afgelopen week een bliksembezoek aan Bali. Daar sprak hij een gehoor van honderden milieudeskundigen toe die daar de grote VN-conferentie over duurzame ontwikkeling in Johannesburg voorbereiden. Water is een sleutelfactor bij duurzame ontwikkeling en staat daarom hoog op de agenda in Zuid-Afrika.

Zelfs tijdens een kort moment van ontspanning tussen de drukte in Bali, torst prins Willem-Alexander zijn dossiers met zich mee.

De suggestie van prins Claus aan zijn zoon om zich bezig te houden met internationaal waterbeheer blijkt steeds meer een gouden greep. Want met het toenemen van de waterproblemen stijgt de ster van de prins internationaal gezien. Wat zijn vader ervan vindt? "Die volgt alles op de voet, is apetrots, maar verklaart me voor gek dat ik voor een dag naar Bali reis om een conferentie toe te spreken", zegt de prins in een interview met deze krant.

De KL 807 op weg naar Kuala Lumpur is afgelopen maandag nog maar net opgestegen of prins Willem-Alexander pakt zijn map met paperassen en begint te lezen. We hebben zeventien uur te gaan voor we eindelijk op Bali zijn en de prins wil zich voor het slapengaan nog inlezen in de nieuwste dossiers.

"Kijk, dat is nu onze man", zegt Bert Diphoorn van het ministerie van Ontwikkelingssamenwerking. Hij is een van de voornaamste adviseurs van de prins op het gebied van internationaal watermanagement. "Zijn dossierkennis is goed en daardoor kun je inhoudelijk op een hoog niveau met hem discussiëren. Zijn nota 'No Water No Future' is wereldwijd positief ontvangen. President Kufuor van Ghana gebruikt de visie van de prins over privatisering van water als voorbeeld voor politici in zijn land. In een paar landen van Afrika wordt het stuk nu al als uitgangspunt voor beleid gebruikt."

Willem-Alexander kijkt niet op of om. Hij leest in zijn stukken. Want hoewel voor velen Bali een vakantieland bij uitstek is, zit de prins in de 24 uur dat hij op het Indonesische eiland is geen moment aan het strand. Er wordt gewerkt vanaf het ontbijt tot aan het diner. En wil je dat moordende tempo kunnen bijhouden, dan moet je wel goed ingelezen zijn. Want bij alle bijeenkomsten staan de ogen gericht op onze kroonprins. Van hem wordt immers een zinnige inbreng verwacht.

Om te begrijpen waar de Prins van Oranje momenteel mee bezig is, moeten we terug naar het najaar van 2001 als er bij premier Kok een brief binnenkomt van Kofi Annan, secretaris-generaal van de Verenigde Naties. Of hij de prins mag vragen lid te worden van een panel van prominente personen die hem moeten helpen met het voorbereiden van de conferentie over duurzame ontwikkeling in augustus in Johannesburg. Met bijna tienduizend deelnemers en nog eens duizenden lobbyisten de grootste en belangrijkste VN-conferentie van deze tijd.

Kok stemt toe en de prins pakt de klus voortvarend aan. Hij schrijft de nota 'No Water No Future', waarin hij enerzijds haarscherp vaststelt dat onze wereld de komende jaren in grote problemen komt als er niet snel wat wordt gedaan aan de watervoorziening in met name ontwikkelingslanden. Anderzijds, en dat is uniek in het logge VN-wereldje, draagt de prins ook een aantal oplossingen aan. Onder meer met het doel het aantal mensen dat lijdt aan een tekort aan drinkwater en sanitatie in vijftien jaar te halveren.

De oplossingen zijn niet altijd onomstreden. Zo toont de prins zich genuanceerd over genetische modificatie van gewassen zodat deze met minder water toekunnen. En over de zoektocht naar manieren om gewassen met minder water of zelfs zout water te laten groeien.

"Ik weet dat dit bij grote groepen moeilijk ligt", zegt de prins in Bali als we ons even uit de hectiek van het programma hebben losgemaakt voor een gesprek. "Maar het zou best wel eens de enige oplossing kunnen zijn. U moet goed bedenken dat als er over vijftig jaar acht tot tien miljard wereldburgers zijn, die wél allemaal gevoed moeten worden. Controversiële oplossingen zijn dan soms onvermijdelijk."

Maar niet doof voor de tegenstand heeft Willem-Alexander zijn eerste opstelling enigszins afgezwakt. Tijdens zijn toespraak in Bali pleit hij voor enkele honderden gedelegeerden uit vrijwel alle landen van de wereld dat in ieder geval goed gekeken wordt naar de nieuwste vormen van zaadveredeling. "Zie het als een tussenweg. Verder blijf ik benadrukken dat we als rijke, westerse landen een methode als genetische modificatie niet mogen uitsluiten als het de enige oplossing voor ontwikkelingslanden blijkt te zijn."

Nog zo'n heikel onderwerp waarbij hij zijn nek durft uit te steken: de prijs van water. Grote groepen actievoerders vinden dat water als eerste levensbehoefte gratis moet zijn. "Ik begrijp hun standpunt, maar water heeft een prijs, en we moeten bereid zijn die te betalen. Dat moet wel. Neem nu een waterleidingbedrijf. Als dat niet een goede prijs voor het water kan vragen, dan heeft het niet genoeg geld voor onderhoud en uitbreiding van het net. Zo'n waterleidingnet mag dus in private handen zijn. Het water zelf is en blijft publiek."

Het is overigens geen vrolijke boodschap die de prins in zijn nota naar voren brengt. Hij stelt vast dat er sprake is van een wereldwatercrisis. "Momenteel moeten mensen in 50 landen die het slechtst af zijn het met 30 liter water per dag doen. Aanmerkelijk minder dan de 50 liter die door de Verenigde Naties als absoluut minimum wordt beschouwd. In dertien landen hebben mensen slechts tien liter per dag tot hun beschikking, waarvan ze moeten drinken, in moeten koken en wassen. Het staat vast dat deze mensen nooit aan hun armoede kunnen ontsnappen. Voordat deze landen kunnen worden ontwikkeld, moet eerst hun waterprobleem worden opgelost."

Meer en meer wordt duidelijk dat internationaal waterbeheer, de specialiteit van de Prins van Oranje, de sleutel is voor armoedebestrijding en een noodzakelijke voorwaarde voor duurzame ontwikkeling. Om hen op weg te helpen komt de prins met een aantal zeer concrete aanbevelingen op het gebied van drinkwater en sanitatie, landbouw, inschakeling van de private sector en onderzoek.

Voor veel waterdeskundigen min of meer allemaal gesneden koek. Op Bali zijn er echter niet alleen waterdeskundigen maar ook veel milieuspecialisten met een andere invalshoek aanwezig. "Dat is het grote verschil met het Tweede Wereld Waterforum in Den Haag. Daar sprak ik voor 5000 waterdeskundigen, zeg maar eigen publiek. Hier moet ik de mensen nog zien te overtuigen."

Dat lijkt niet zo moeilijk, want de prins zijn boodschap is goed. Gesteund door het ministerie van Ontwikkelingssamenwerking weet hij dat ook duidelijk te maken. Door bijvoorbeeld via de internetsite www.nowaternofuture.org inspraak te dulden, creëert de prins draagvlak voor zijn ideeën. "Meer dan 3000 mensen hebben de site inmiddels bezocht en we hebben enkele honderden ideeën binnengekregen."

Het draagvlak wordt ook gelegd in de Waterdome, de watermarkt die er tijdens de grote conferentie in Zuid-Afrika wordt gehouden. Een uniek initiatief van de Zuid-Afrikaanse regering dat mede met hulp van Nederland mogelijk wordt gemaakt. "Heel belangrijk", zegt de prinselijke adviseur Bert Diphoorn. "Je moet je voorstellen tijdens zo'n conferentie waar duizenden gedelegeerden, lobbyisten en journalisten op afkomen dat er wel vijf verschillende plekken zijn waar tegelijk over het milieu wordt gesproken. Op de ene plaats praten de regeringsleiders, elders spreken weer de niet-gouvernementele organisaties. Allemaal praten ze meer over elkaar dan met elkaar. Op de watermarkt komen alle betrokkenen samen."

De Zuid-Afrikaanse directeur van de Waterdome, Mike Muller, hoogste ambtenaar van de Zuid-Afrikaanse regering, is maar al te blij met de Nederlandse steun voor het initiatief. "In de wereld van waterdeskundigen is allang bekend dat de steun van de prins belangrijk is. Zoals het er nu naar uitziet wordt de Waterdome in augustus geopend door Nelson Mandela en Zijne Koninklijke Hoogheid."

Gedelegeerden die in Bali de conferentieruimte uitkomen, leggen maar al te graag uit dat de Nederlandse aanpak internationaal aanslaat. "Jullie zijn niet meer de suikeroom met soms het vingertje die met veel geld aan komt zetten. Nee, jullie zorgen dat de discussie over het aanwenden van het geld op gang komt. Een revolutionaire aanpak, die aanslaat", zegt Tabeth Mbiza uit Zimbabwe, vertegenwoordiger van de milieuorganisatie IUCN.

Het bezoek aan Bali is het eerste grote optreden van de prins in VN-verband. Wie voor het eerst zo'n bijeenkomst bezoekt, kijkt zijn ogen uit. Honderden mensen praten urenlang over verklaringen waarin soms maar een komma veranderd moet worden. Zelfs de prins vindt dat soms wel wennen. Zo vertrouwt hij een groep jongeren toe die hem aan de tand voelen over zijn nota. "Plannen doen er lang over om verwezenlijkt te worden; anderzijds als je nu terugkijkt naar tien jaar geleden dan is er toch meer bereikt dan men destijds verwachtte."

En ook rondom de acceptatie van de eigen ideeën en die van ons land over de aanpak van de naderende crisis is de prins niet ontevreden. "Dat mijn nota nu al zo serieus wordt genomen binnen de VN had ik niet verwacht. Veel van de ideeën zijn ook al besproken tijdens het Tweede Wereld Waterforum in Den Haag, en werden toen als uiterst revolutionair beschouwd."

Met een tevreden gevoel verlaat de prins aan het einde van de dag de conferentie. Op weg naar Argentinië om zijn vrouw Máxima op te halen en daarna terug te gaan naar Nederland.

Toch is er voor ons land ook reden tot zorg. In paniek en vanwege de slechte verkiezingsuitslag van de PvdA en uit angst voor negatieve geluiden vanuit de burgerij heeft het Nederlandse kabinet de uit louter PvdA-bewindslieden bestaande delegatie naar Bali gehalveerd. Dus na de prins komen deze dagen alleen nog de ministers Pronk en Herfkens. De partijgenoten, staatssecretarissen Benschop en Verstand mogen niet meer mee. Het valt dus nog maar te bezien of de goodwill die de prins de afgelopen week gezaaid heeft, later kan worden geoogst.

zoek naar gerelateerde artikelen

za 1 juni 2002