DIEVER - De bezem moet door de VVD worden gehaald na het echec bij de Tweede-Kamerverkiezingen van afgelopen woensdag. Dat eist het liberale erelid Hans Wiegel, die vandaag als eerste de knuppel in het hoenderhok gooit: na het gedwongen vertrek van VVD-leider Hans Dijkstal moeten zo snel mogelijk de vertrouwelingen van Dijkstal het veld ruimen.
De toppolitici en partijstrategen in de VVD hebben volgens Wiegel de afgelopen maanden volkomen gefaald bij het uitzetten van de politieke koers. Dijkstal en zijn 'inner circle' was 'te links en te Paars' is de indringende conclusie van het 'Orakel uit Diever'. Zij moeten plaatsmaken voor jong talent uit de partij. Vandaag kunnen de VVD-partijbaronnen, die bijeenkomen in Voorburg, een begin maken met de grote voorjaarsschoonmaak.
"Ik was er afgelopen woensdagavond bij. Het werd een trieste VVD-bijeenkomst. Ik zag daar heel veel verdriet en ingehouden woede. Verdriet vanwege de vernietigende verkiezingsuitslag, woede over het falen van de lijsttrekker en de kleine kring om hem heen. Ze zijn de afgelopen vier jaar te links en te Paarsgezind geweest. Iedereen weet hoe de campagne is gevoerd. Die was fout! Je kunt het toch nauwelijks nog een verkiezingscampagne noemen."
De pijn is goed voelbaar in Huize Wiegel. Het dramatische verlies van de VVD, de partij waarvan 'het orakel uit Diever' erelid is, kwam keihard aan. De spectaculaire groei van de liberale partij van de afgelopen jaren is in een klap verdwenen. Het erfgoed van voormalige prominente VVD-leiders Wiegel, Nijpels, Bolkestein is te grabbel gegooid, verkwanseld op het moment dat er sprake is van een 'ruk naar rechts' in de Nederlandse samenleving.
Wiegel wil maatregelen. Er moet orde op zaken worden gesteld in de partij. De benoeming van Gerrit Zalm tot fractievoorzitter van de VVD-Tweede-Kamerfractie en het aan de dijk zetten van Hans Dijkstal is niet voldoende voor een nieuwe start. De liberaal van het eerste uur, wiens oogjes nog steeds twinkelen achter het bekende 'ziekenfondsmontuur', wil dat er in zijn partij een grote schoonmaak wordt gehouden. De aanval op de hoogste partijregionen wordt vandaag ingezet.
"De partijtop, inclusief Hans Dijkstal, heeft niet geluisterd naar de adviezen die wel degelijk op tijd zijn uitgebracht. De VVD is onzichtbaar gebleven. Er is voor een verkeerde richting gekozen. De strategie deugde niet. De echte liberale kiezers zijn vervreemd van de partij. Het werk, waarmee ikzelf en ook anderen jarenlang bezig zijn geweest, is veronachtzaamd. Tijdens de spreekbeurten die ik in het land heb gehouden, kwam ik de echte VVD-achterban tegen. Dat is niet de applausmachine, zoals de VVD nu onze leden behandelt. Nee, de VVD'ers willen op een politieke avond vragen stellen, ze willen discussiëren, ze willen actief zijn. Wat ze niet willen zijn nepsketches op het podium. Dat is een gruwel. Er is welbewust gekozen voor de verkeerde aanpak."
Het moet niet alleen bij woorden blijven, zo maakt Wiegel duidelijk. Er moeten daden volgen. Na Hans Dijkstal moet de trap van bovenaf worden schoongeveegd. Dat alles in het belang van de gezondmaking van de VVD.
"Het moet niet zo zijn dat we nu zeggen: Hans Dijkstal moet weg en we gaan weer over tot de orde van de dag. Die hoop wil ik hier even de grond in boren. Er moet echt veel meer gebeuren. De keuze die Jan Pronk heeft gemaakt, vind ik een groots gebaar. Hij maakt plaats voor de jongere garde, voor het nieuwe talent. Dat is in Pronk te prijzen. Hij is een voorbeeld voor de 'inner circle' rond Hans Dijkstal. Dat zijn de mensen in en rond het campagneteam van Hans Dijkstal. Het zou beter zijn als ook zij ruimte maken voor jongeren. Ik houd ze nadrukkelijk verantwoordelijk voor een verkeerde koers. Als zij vertrekken uit de huidige fractie komt er ruimte voor jongeren. Die stap zou hen sieren."
Wiegel noemt in ons gesprek niet de namen van zijn partijgenoten die moeten verdwijnen. Maar het gaat dan onder meer om de oudgedienden in huidige partijtop van de VVD: vice-premier Annemarie Jorritsma, minister Frank de Grave (Defensie), vice-fractievoorzitter Clemens Cornielje. Daarnaast zijn er ook nog andere oudgedienden die zich aangesproken kunnen voelen.
Kan Jorritsma dan wel Kamervoorzitter worden onder deze omstandigheden? "Dat ligt totaal niet voor de hand!", benadrukt Wiegel met klem. "De VVD-fractie in de Tweede Kamer is nu heel ongelukkig samengesteld. De bewindslieden en wat oude getrouwe Kamerleden maken er deel van uit, zoals Hofstra, Kamp en Van Beek. Die parlementariërs hebben een uitgesproken mening. Maar jonge talentvolle mensen, zoals Oplaat, Blok, Weekers en Wilders, vallen buiten de boot. Ik zou tegen de top willen zeggen: neem je verantwoordelijkheid voor wat er is gebeurd, voor de fouten die zijn gemaakt en maak ruimte voor anderen."
Ook de partij moet in actie komen, stelt Wiegel. Niet de kop in het zand steken, maar juist praten over de torenhoge problemen in de partij. De machtige partijbaronnen komen vandaag al bij elkaar. Dat zijn dezelfde partijbonzen die twee maanden geleden Hans Dijkstal al ter verantwoording riepen voor zijn slechte prestaties in de verkiezingscampagne.
"Het lijkt mij verstandig dat binnenkort de partijraad van de VVD bij elkaar wordt geroepen. Daar moet verantwoording worden afgelegd voor de afgelegde koers. Maar of je het nu linksom of rechtsom doet: een kwart of eenderde van de huidige Kamerfractie moet worden gevraagd op te stappen. Dan komen er al zes, zeven plaatsen vrij. Afgezien van het voordeel dat er doorstroming is als we de regering ingaan. Als je aan een schoonmaak begint, dan moet je boven aan de trap beginnen."
Hans Dijkstal heeft donderdag toegegeven dat hij een taxatiefout heeft gemaakt door de rechterflank van zijn VVD-achterban te negeren. Dijkstal dacht dat er aan de linkerkant zetels waren te winnen, terwijl Pim Fortuyn rechts in het gat sprong.
"Dat Dijkstal dit heeft toegegeven siert hem. Maar het is mosterd na de bekende maaltijd. Er is veel en vaak gewaarschuwd. Na de gemeenteraadsverkiezingen is het tegen hem gezegd. Maar ook al daarvoor. In oktober vorig jaar was het zichtbaar dat er wat aan de hand was. Er is toen niet geluisterd door Dijkstal. Hij is tenslotte de kapitein op de brug. Misschien was Dijkstal door de mensen in zijn 'inner circle' te veel afgesloten. Een paar weken geleden zaten de Kamerleden in Limburg al in zak en as."
VVD-voorzitter Bas Eenhoorn ontkomt eveneens niet aan de toorn van Hans Wiegel. Ook hem treft blaam voor de wanprestatie van afgelopen woensdag, vindt Wiegel. Maar de kritiek is milder van toon. Het optreden van Eenhoorn was de afgelopen maanden ongelukkig. Zo vond hij dat Dijkstal in 'Jip en Janneke-taal' de kiezers moest toespreken. Hij noemde Pim Fortuyn in een adem met de Italiaanse dictator Mussolini en hij bemoeide zich met talloze politieke aangelegenheden. Zo uitte Eenhoorn kritiek op de eigen minister Benk Korthals in de zaak van de bolletjesslikkers. De top van de kandidatenlijst bestaat louter uit VVD'ers die al jarenlang in de politiek actief zijn. Hoogste nieuwkomer staat pas op plaats 36.
"Vroeger was de procedure voor de kandidatenlijst totaal anders. Toen werd de lijst van onderop samengesteld. Dat was een gewogen lijst, een goede vertaalslag van wat men in het land wil. De huidige partijtop heeft de lijst van bovenaf vastgesteld. Dat kan gewoon niet. We moeten terug naar de basis. Een partijvoorzitter runt het partijbestuur en het secretariaat. Een voorzitter die al te veel politiek bezig is, daar was ikzelf nooit zo blij mee. Eenhoorn heeft een paar ongelukkige uitspraken gedaan. Ook hij moet goed gaan nadenken."
Wiegel vindt dat er geen automatisme moet optreden, waardoor de huidige Paarse VVD-bewindslieden doorschuiven naar een kabinet CDA, LPF en VVD. "Sommigen wel, anderen niet", aldus Wiegel, die geen namen van partijgenoten wil noemen. "We moeten eerst nog maar eens zien of de informatiepoging slaagt. Het is geen opgelegd pandoer dat de ministers allemaal uit de Haagse politiek moeten komen. Je kan als VVD ook twee of drie mensen van buiten vragen."
De vervanging van Dijkstal door Gerrit Zalm wordt door Wiegel van harte ondersteund. "Het is mij niet in dank afgenomen dat ik ooit vanuit Londen heb geroepen dat Zalm een uitstekende minister-president zou kunnen zijn. Ik heb alle vertrouwen in hem. Zalm kent door zijn werk als minister van Financiën alle ministeries van binnen en van buiten. Het enige dat hij moet leren is het vak van fractievoorzitter. Hij heeft problemen met het CDA en met de nieuwe leider Balkenende gehad. Daar moet hij nu overheen stappen. Het is een groots gebaar dat hij besloten heeft om in de fractie te blijven. Ik ben de voorzitter van de Zalm-fanclub. De VVD moet zich als enige verliezer in een coalitie met CDA en LPF bescheiden opstellen. Mijn partij moet na deze slachting niet voor de gemakkelijke weg kiezen. We moeten orde op zaken stellen."
De klap is hard aangekomen bij Wiegel. De geest moet uit de fles. Dat is bedoeling van zijn aanval op de gevestigde orde in zijn partij. Wiegel voelt de verantwoordelijkheid van het liberale erfgoed op zijn schouders.
![[terug]](/krant/logos/terug.omlaag.gif){kind=small}