GLASGOW - Enkel met sympathie vul je geen prijzenkast. In een tijdsbestek van twaalf dagen greep Bayer Leverkusen naast de Duitse titel, de Duitse beker en de Champions League. Drie keer speelde het tot de laatste minuut voor de hoofdprijs, maar driemaal op rij bleef men schlemielig met lege handen achter. Het typeerde de bijnaam van de fabrieksploeg, die al jarenlang binnen de landsgrenzen tot 'Neverkusen' wordt gedegradeerd. Toch heeft Leverkusen dit seizoen internationale waardering afgedwongen. Het stugge Duitse clubvoetbal lijkt anno 2002 avontuurlijker dan ooit te zijn.

Henk van Stee (l.) en Gerard van der Lem.

De Nederlandse coaches Mark Wotte, Gerard van der Lem en Henk van Stee keken in het afgeladen Hampden Park observerend naar de Europese kraker tussen Real Madrid en Bayer Leverkusen. De twee laatstgenoemden hadden de hele dag de grootste 'selectie' uit hun leven onder hun hoede: liefst 200 vrienden van Amstel Bier, die zich in het Mekka van het voetbal verrassend als Leverkusen-fans deden gelden. Het aanvallende en technisch goed verzorgde voetbal van het team van coach Klaus Toppmöller veroverde vele Oranjeharten.

In de finales van zowel de UEFA Cup (Borussia Dortmund) als Champions League (Bayern Leverkusen) waren Duitse clubs present die avontuurlijk durfden te spelen. Niet steevast met vijf verdedigers, geen nadruk op het fysiek en de lange bal was zeker niet het belangrijkste aanvallende wapen. "Leverkusen heeft het ouderwetse Duitse voetbal definitief achter zich gelaten", constateerde Wotte. "Zoals in de Bundesliga tegenwoordig ook Dortmund en Schalke 04 zijn omgeschakeld. Het is een duidelijke trend, die de jongere nationale Duitse ploegen ook hebben ingezet. Berti Vogts heeft daar bewust het accent op gelegd. Bij de jeugdcategorieën speelt men nu eveneens met vier verdedigers op rij en veel aanvallender door twee of drie spitsen op te stellen. Het typische 4-3-2-1 heeft men losgelaten."

Het oogstrelende voetbal van Leverkusen is voor Van Stee geen verrassing. Vijf jaar geleden constateerde hij in zijn functie als hoofd opleidingen van Feyenoord reeds dat deze club goed bezig was. "Op het moment dat er na het WK in 1998 een malaise in het Duitse voetbal was, heeft Leverkusen op alle vlakken een fantastische organisatie neergezet. In de hele opleiding was men afgestapt van het typische Duitse voetbal. Op alle linies werd de nadruk gelegd op techniek en tactiek. Zij hebben niet alleen naar het eerste elftal gekeken. In hun manier van werken én beleving waren zij de andere Duitse clubs ver voor. Leverkusen is zeker geen eendagsvlieg. Deze prestaties zijn slechts een voorbode van hun succes. Qua organisatie, structuur en jeugdopleiding zijn zij zelfs verder dan Bayern München. Met de zelf opgeleide spelers moet men nog een paar jaar geduld hebben, maar Leverkusen heeft de toekomst van het Duitse voetbal in de hand."

Toch ligt de sleutel van het huidige succes van Leverkusen niet in de opleiding. De creativiteit en het aanvallende vermogen moeten vooralsnog gekocht worden. De noodzakelijke techniek om de internationale aansluiting te maken werd buiten de grenzen aangetrokken, waardoor beide topelftallen nu deels buitenlands zijn gekleurd.

"En juist die buitenlanders maken het verschil", constateerde ook Van der Lem. "Zij hebben hun eigen speelstijlen meegenomen naar Duitsland. Leverkusen heeft zich daaraan aangepast. Opvallend is dat het elftal al van achter uit begint te combineren. Het speelt eigenlijk Nederlands voetbal met een gedegen opbouw. De club heeft daar bewust met de keuze voor trainer Klaus Toppmöller op aangestuurd. Toppmöller streeft immers de aanvallende voetbalfilosofie al enkele jaren na."

Van Stee beklemtoont dat onze oosterburen aan een grote inhaalrace bezig zijn. "Wanneer de Duitsers aan hun enorme wilskracht straks creativiteit koppelen, gaan ze de Europese competities misschien domineren", kijkt de trainer van AZ vooruit. "In Nederland is de mentaliteit gewoon minder. Wij waren jarenlang met onze jeugdopleiding een trendsetter. De omringende landen hebben echter niet stilgezeten. Wij zijn niet minder geworden, maar de concurrentie heeft de achterstand verkleind. Nu moeten wij wakker blijven, anders dreigt het Nederlandse voetbal over drie à vier jaar onder te sneeuwen. Tegenover de Duitse en Engelse wilskracht en het Italiaanse en Spaanse temperament schieten wij op dit moment tekort."

Toch verwacht Van der Lem op het komende WK in Japan en Korea deze trend nog niet terug te vinden in de Duitse nationale ploeg van Rudi Völler. "Bij de clubs zijn het immers niet de Duitse spelers die dat frivole speelse inbrengen. Voor de creativiteit zijn zowel Leverkusen als Dortmund afhankelijk van de buitenlanders. Daarbij hebben zij Brazilianen, Turken, Tsjechen etc. die tot de absolute wereldtop behoren. Nee, wat het technische spel betreft moeten we op het WK vooral letten op Frankrijk en Argentinië."

zoek naar gerelateerde artikelen

vr 17 mei 2002