Fragment uit een tv-spotje van Novartis.

UTRECHT - De rechtbank in Arnhem heeft gisteren uitgesproken dat farmaciereus Novartis zich niet schuldig heeft gemaakt aan het maken van reclame voor een middel tegen schimmelnagels. Het concern krijgt daarmee niet de door het Openbaar Ministerie geëiste boete van een half miljoen euro opgelegd. Directeur van de Nederlandse Huisartsen Genootschap (NHG) Arno Timmermans is bang dat met de uitspraak van de rechter een grens is overschreden. "De onafhankelijkheid van de huisarts is in het geding."

Vlak voor de zomer van 2000 lanceerde Novartis een tv-spotje dat waarschuwde voor de schimmelnagel. Tegelijk overspoelde het concern de huisarts met folders over het bewuste medicijn. "Schimmelnagels gaan niet vanzelf over en zijn besmettelijk voor uzelf en anderen", was de kern van de boodschap van een meneer in een witte jas. "Uw huisarts weet of het een schimmelnagel is en kan u helpen uw nagel weer gezond te maken." De naam van het medicijn werd niet onthuld en ook de naam Novartis zelf werd niet genoemd. Zogeheten direct-to-consumer reclame voor medicijnen die alleen op recept te verkrijgen zijn is namelijk verboden.

De farmagigant rept dan ook van een "voorlichtingscampagne" terwijl het OM vond dat hier wel degelijk sprake is van reclame. De rechter stelde gisteren Novartis in het gelijk.

"Deze uitspraak geeft de farmaceutische industrie de ruimte om te veel aandacht te vestigen op vermeende gezondheidsproblemen", vreest Timmermans. "Dat zou wel eens de verkeerde prioriteiten in de zorg teweeg kunnen brengen. Een huisarts kan namelijk maar een beperkt aantal mensen in één uur helpen. Ten tijde van het tv-spotje was het aantal patiënten met schimmelnagels fors toegenomen. Dit betekent dus dat er minder tijd is voor echte gezondheidsproblemen."

Maar behalve dat de dokter overspoeld wordt met 'onnodige' patiënten ziet Timmermans, zelf huisarts in Almere, nog een probleem met de marketingactiviteiten van de farmaceutische industrie: "De afweging om een bepaald geneesmiddel al dan niet voor te schrijven is met de inmenging van de industrie niet meer zuiver. Een middel moet op grond van wetenschappelijke argumenten worden voorgeschreven. Werkt een nieuwe pil beter dan de huidige en zijn er minder bijwerkingen, dan is het logisch dat artsen dit middel voorschrijven. Maar dokters zijn wel degelijk te beïnvloeden door de industrie en dat tast de onafhankelijkheid van de huisarts aan."

Tv-spotjes zoals die van Novartis is slechts één van de vele mogelijkheden voor de industrie om hun omzet te vergroten door een geneesmiddel in de pen van de huisarts te krijgen. Constant balanceren de geneesmiddelenfabrikanten op het randje van het toelaatbare.

Zo ploffen bij de dokter regelmatig formulieren in de bus waarmee onder andere boeken, reisfolders en golfballen kunnen worden besteld. Maar bij levering van deze zaken komt een artsenbezoeker ook een bepaald medicijn aanprijzen.

Daarnaast zijn de door de industrie betaalde nascholingscursussen in het buitenland nog altijd schering en inslag. Ook onderzoeken op universiteiten worden nogal eens gefinancierd door de markt.

Het Centraal Planbureau (CPB) schat dat de farmaceutische industrie ruim 20% van haar omzet aan marketing besteedt. Dit komt in Nederland neer op een slordige €500 miljoen per jaar. "Dit doen de bedrijven natuurlijk alleen als ze zeker weten dat het ze geen windeieren zal leggen", verklaart Timmermans de enorme bedragen.

De Novartis-zaak onderschrijft dit. Na de campagne zag het concern de omzet van het medicijn verdubbelen van €15 miljoen in 1999 naar €32 miljoen in 2001.

De kans bestaat dat de marktpartijen hun scala aan promotieactiviteiten in de toekomst uit mogen breiden met direct-to-concumer reclame. De Finse socialistische EU-commissaris Erki Liikanen (Industrie) en zijn rechtse Ierse collega David Byrne hebben een Europees wetsvoorstel ingediend om medicijnenreclame in de EU toe te staan. In de komende vijf jaar willen zij bij wijze van proef commerciële informatie over geneesmiddelen tegen aids, astma en suikerziekte gaan toestaan. In de Verenigde Staten is reclame voor medicijnen al lang toegestaan.

zoek naar gerelateerde artikelen

do 16 mei 2002