door Kees Lunshof DEN HAAG - Ad Melkert kon gisteren weinig anders doen dan aftreden als politiek leider van de PvdA na de ongekend grote nederlaag bij de Kamerverkiezingen. Met 23 zetels, een verlies van 22, staat de eens zo trotste partij van Willem Drees, Joop den Uyl en Wim Kok op een historisch dieptepunt.

De PvdA zal alle zeilen moeten bijzetten om dit drama te boven te komen, ook al komt dit mede door een exceptionele gebeurtenis als de dood van Pim Fortuyn. Maar ook haar bureaucratische en weinig wervende aanpak is haar opgebroken. Een heftig conflict over de koers tussen links-liberalen en traditionele socialisten dreigt de partij te verscheuren.

Goede papieren om Melkert op te volgen heeft de jonge staatssecretaris Wouter Bos, al zal ook het linkse Kamerlid Adri Duivesteijn een gooi doen. Om de partij eerst tot rust te laten komen kan worden gekozen voor een tussenpaus bijvoorbeeld Kamervoorzitter Jeltje van Nieuwenhoven, nu minister Klaas de Vries onderwerp is van onderzoek over het gebrek aan beveiliging voor Pim Fortuyn.

Ad Melkert (Foto: ANP)

Jarenlang heeft Wim Kok Ad Melkert voorbereid om de fakkel over te nemen. Hij had al vroeg die ambitie. Alles wordt gedaan om conflicten te voorkomen tussen de oude en nieuwe leider, zoals die zich voordeden bij het CDA tussen Lubbers en Brinkman. En dan glipt hem in de laatste maanden voor de finish de hoofdprijs, het premierschap, door zijn vingers, door zijn gebrek aan charisma en zijn berekendheid.

De kapperszoon uit Gouderak en Feyenoord-fan Ad Melkert begint op jonge leeftijd zijn politieke carrière bij de PPR. Snel ziet hij in dat hij voor echte macht bij de PvdA moet zijn. Eenmaal in de Kamer nestelt hij zich eerst aan de rechterkant van de fractie. Als Wim Kok vice-premier wordt in het derde kabinet Lubbers, is Melkert in de fractie zijn "tassendrager"

Hij helpt Kok eind jaren tachtig de PvdA om te bouwen tot een partij die wèl met geld om kan gaan. Hij zorgt er voor dat Nederland een rol speelt in de Golfoorlog wat moeilijk lag in de PvdA. Ook op allerlei andere onderwerpen roert Melkert zich, vechtend naar een plaats aan de top.

Als dank voor zijn bewezen diensten neemt Kok in 1994 hem op in zijn eerste kabinet als minister van Sociale Zaken. De vakbeweging huivert, maar hij ontpopt zich al snel als de linkse minister, op de bres voor de werkgelegenheid en voor de lage inkomens. Hij probeert, tot wanhoop van VVD-minister Zalm, telkens extra geld voor hen los te peuteren. Als onderhandelaar is hij altijd bezig het onderste uit de kan te halen. "Rupsje-nooit-genoeg" werd hij bij de VVD genoemd. Daar en elders houdt men niet van hem.

In 1998 wordt hij Koks "plaatsvervanger" in de Tweede Kamer. Ook daar loopt hij Zalm voor de voeten zonder het kabinet in gevaar te brengen. Kok raakt steeds meer overtuigd van de kwaliteiten en loyaliteit van Melkert. Hij kent zijn dossiers, is gemotiveerd en is een behendig tacticus. Vorig jaar nazomer krijgt Melkert het stokje aangereikt. Vlak daarvoor was hij in opspraak geraakt vanwege zijn wanbeheer van Europese werkgelegenheidsubsidies.

Zijn gebrek aan charisma lijkt de partij eerst nauwelijks te deren. Maar als het publiek erachter komt dat Kok inderdaad vertrekt, begint de afkalving. Het debat na de gemeenteraadsverkiezingen breekt hem zwaar op. Hij spreekt de kiezers niet aan en is het symbool van de paarse binnenkamertjes politiek. Hij wordt niet vertrouwd als het gaat om de veiligheid, het hoofdthema van de verkiezingen.

Melkert wilde een meer actievere premier worden dan Kok, een meer bevlogen premier ook en een meer bezielende partijleider. De kiezers geloofden er niet in en rekenden gisteren genadeloos met hem af.

zoek naar gerelateerde artikelen

do 16 mei 2002