Thomas Erdbrink SULEMANIYA - De Verenigde Staten willen van Irak een federale staat maken wanneer Saddam Hoessein zal zijn verdreven. Dat blijkt uit geheime gesprekken die hoge Amerikaanse bemiddelaars de afgelopen maand hebben gevoerd met twee belangrijke Koerdische oppositieleiders.

Saddam Hoessein (Foto: AP)

Nu de VS hun vizier op Saddam Hoessein richten, staan de Noord-Iraakse Koerden in de warme belangstelling van dat land. Sinds de troepen van de Iraakse dictator in 1991 uit het noorden van het land werden verdreven, is er in het gebied een Koerdische autonome regio ontstaan waar Saddam niets heeft te zeggen.

De twee belangrijkste Koerdische partijen, de Patriottische Unie Koerdistan (PUK) en de Koerdistan Democratische Partij (KDP), beschikken tezamen over ongeveer 100.000 licht bewapende strijders. Daarnaast zijn er vier bruikbare vliegvelden in het gebied. De regio is ongeveer even groot als Zwitserland. Het zou, net zoals het gebied van de Noordelijke Alliantie in Afghanistan, als Amerikaanse uitvalsbasis gebruikt kunnen worden.

De Koerden en de sjiieten in het zuiden van het land vormen de belangrijkste oppositiegroepen tegen Saddam Hoessein. Beide partijen vreesden dat de Verenigde Staten van plan waren de dictator te vervangen door een pro-Amerikaanse generaal. "Maar ons is duidelijk gemaakt dat de Verenigde Staten een brede overheid willen creëren in Bagdad waarin alle belangrijke partijen een plaats krijgen", zegt Barham Saleh, PUK-premier van het oostelijke gedeelte van Koerdistan en aanwezig bij de gesprekken die in Duitsland plaatsvonden.

Naast de centrale overheid, die in Bagdad moet worden geïnstalleerd, zal het land waarschijnlijk in drie federale regio's worden onderverdeeld, zo meldt Sami Adbelrahman, vice-premier van het KDP-gebied in het westen van het land.

"De sjiieten krijgen hun federale gebied in het zuiden, de Arabische nationalisten het gebied rond Bagdad en de Koerden het noordelijke gedeelte", zo voorspelt hij.

Dat betekent echter niet dat de Koerden nu hun gebied zullen openstellen voor Amerikaanse troepen. "Eerst willen we precies weten wat hun plannen zijn voordat we ons in een militair avontuur storten", zegt Barham Saleh.

In 1991 dreigde de Koerdische opstand tegen Saddam Hoessein jammerlijk te mislukken omdat de beloofde Amerikaanse steun uitbleef. Pas na weken twijfelen stuurde de toenmalige president Bush sr. luchtsteun. In 1995 was er een soortgelijke actie tegen Saddam maar toen bleef de beloofde steun helemaal uit. "Wij doen nu niets zonder de blauwdrukken van de aanvalsplannen gezien te hebben", legt Saleh uit. "De Irakezen kunnen hier binnen een uur binnenstormen, we zetten onze vrijheid niet op het spel voor een wild idee."

Wel is de 3,5 kilometer lange landingsbaan net buiten het PUK-bolwerk Sulemaniya schoongemaakt. De baan, die voor het laatst werd gebruikt in 1991 toen er hulpgoederen werden afgeleverd, is klaar voor gebruik. De andere vliegvelden zouden ook een opknapbeurt hebben gehad.

Een andere belangrijke stap die onder leiding van de Amerikanen is genomen, is het samenbrengen van de beide rivaliserende Koerdische partijen. Een in 1998 uitgeroepen wapenstilstand zorgde voor vrede maar niet voor samenwerking. Nu zijn beide partijen van plan kantoren in elkaars gebieden te openen. Daarnaast werken ze samen in een speciale 'antiterreur-groep'. Uiteindelijk doel is het houden van verkiezingen binnen zes tot negen maanden: voor het eerst in tien jaar.

Hoewel er op de grond weinig is te merken van oorlogsdreiging, hangt er spanning in de lucht. Een anonieme Koerdische politicus: "We hebben het er niet meer over óf de Amerikanen Saddam gaan aanvallen; de vraag is wannéér." Volgens medewerkers van de Verenigde Naties, die vrij kunnen reizen tussen Irak en het noorden, zijn de Iraki's hun posities bij de grens aan het versterken. Troepen worden naar het gebied overgebracht en leden van Saddam's Quds-brigade, een vrijwilligersleger dat Jeruzalem moet bevrijden, is fortificaties aan het maken in het grensgebied. Daarnaast meldden de Amerikanen twee weken geleden dat het Iraakse leger mobiel luchtafweergeschut heeft gestationeerd binnen de 36e breedtegraad.

zoek naar gerelateerde artikelen

za 11 mei 2002