DORTMUND - Als eerste 'Ossie' drong Matthias Sammer door tot de eengemaakte nationale Duitse ploeg. Als eerste verdediger na 'Der Kaiser' ontving de voormalige Oost-Duitser in 1996 de Gouden Bal. Hij werd bestempeld als de Franz Beckenbauer van de jaren negentig. Een echt leidersfiguur met een groot tactisch vermogen, die na vijf operaties aan zijn knie veel te vroeg van het veld verdween. Als trainer reikt hij nu in zijn 34ste levensjaar alweer aan de top. Vandaag kan hij met Borussia Dortmund landskampioen worden, terwijl woensdag de finale om de UEFA Cup tegen Feyenoord wacht. Matthias Sammer, gevoed met plichtsbesef en bezetenheid.

Matthias Sammer (Foto: AP)

Midden in het gesprek zit Matthias Sammer plotseling gevangen in zijn eigen gedachten. Meewarig en roerloos staart hij enkele tellen voor zich uit. Wanneer op de achtergrond iemand zijn afschuw uitspreekt over de 19-jarige ex-scholier die vorige week in Erfurt genadeloos zestien personen om het leven bracht, lijkt het alsof de trainer van Borussia in het diepste van zijn ziel getroffen is. "Ik vraag me vaker af in welke wereld we leven", zegt hij eventjes later op monotone toon. "Ja, ik maak me echt zorgen over de toekomst van mijn kinderen."

In november 1999 veranderde het leven van de stijlvolle Duitse libero voor altijd. Op het laatste moment kon de politie de ontvoering van zijn echtgenote Karin en zijn dochtertje Sarah verijdelen. Een crimineel trio had zes maanden lang voorbereidingen getroffen en het gezin bespioneerd om deze plannen te verwezenlijken. Tot groot geluk van de Sammers kreeg een van de kidnappers op het laatste moment gewetensbezaren. Hij biechtte het verhaal tegenover de politie op waarna zijn twee metgezellen werden gearresteerd.

Een voorval dat diepe sporen heeft achter gelaten bij Sammer. Ogenblikkelijk verhuisde hij naar een nieuwe woning ten zuiden van Dortmund, dat werd ingericht als een zwaar bewaakt fort. Alle veiligheidsmaatregelen werden getroffen, terwijl zijn familie continue in het oog wordt gehouden door een bewakingsdienst. Nooit wilde hij over deze gebeurtenis spreken en sindsdien schermt hij zich meer van de buitenwereld af als ooit te voren.

Zeker in deze hectische slotweek van het voetbalseizoen waarin 'zijn' Borussia twee hoofdprijzen kan veroveren. Een ongekend succes voor de 34-jarige, in zijn tweede seizoen als hoofdtrainer. "Het belangrijkste is nu om de rust rond het team te handhaven. De buitenwereld legt in deze dagen een enorme druk op ons. Daarvoor moet ik de spelers beschermen. We moeten dit als twee normale wedstrijden beschouwen en blijven uitgaan van onze eigen kracht."

Sammer is als 'Ossie' trots op zijn afkomst. Met enige nostalgie kijkt de voormalige Oost-Duitser terug naar zijn debuutjaren bij het roemrijke Dynamo Dresden. Vanaf zijn zesde levensjaar verdedigde hij de kleuren van deze club, die werd getraind door zijn vader Klaus. Als middenvelder voor Dynamo en de nationale ploeg van de DDR was vader Klaus een ster in de 'Heimat'. Na zijn sportieve carrière werd hij een succesvol en gerespecteerd coach van Dresden. Momenteel traint Sammer senior bij de Duitse bond het nationaal elftal onder de vijftien jaar.

"Van het systeem in de voormalige DDR heb ik in mijn jeugd slechts een deel meegekregen", kijkt zijn nog beroemdere zoon Matthias terug. "Als je jong bent, sta je daar immers niet zo lang bij stil. Mijn vader heeft daarentegen een groot deel van zijn leven onder die normen geleefd. Hij heeft de goede en slechte zaken van dat regime heel bewust meegekregen en kon mij daar ook voor sommige dingen waarschuwen en beschermen. Daarom was hij zeker in mijn jeugdjaren in Dresden heel belangrijk. Misschien was hij bij Dynamo wel een stuk strenger voor mij dan voor anderen. Hij wilde voorkomen dat hem verweten werd dat hij zoonlief voortrok. Achteraf is dat geen nadeel geweest. In het Westen ging ook voor hem een nieuwe wereld open. Als voetballer heb ik toen veel met hem gesproken over de tactiek en het spel. Eigenlijk gaan we de laatste jaren pas echt met elkaar om als vader en zoon. Sinds ik trainer ben praten we zelden meer over voetbal. Alleen over het wereldje rond het voetbal. Mijn vader beseft dat hij mij nu mijn eigen weg moet laten bewandelen."

Op de zwaar gedisciplineerde KJS-school, een van de beroemde DDR-sportscholen, kreeg de kleine Matthias reeds de juiste mentaliteit bijgebracht. Vechtlust, plichtsbesef en eergevoel waren daar voor de 'Wende' essentiële begrippen. "Ik vind het moeilijk om die opleiding te vergelijken met het scholensysteem in het Westen. Daarnaast is het verkeerd om dat beeld in de huidige tijd te plaatsen. Overal is de laatste twintig jaar immers veel veranderd. Voor mij was het schoolsysteem in de voormalige DDR zeker niet verkeerd. Ik vond het een voordeel dat de sportopleiding complex was. Wij waren niet alleen met voetbal bezig, maar er werd tevens veel aandacht aan andere uithoudingssporten besteed zoals zwemmen. Op jonge leeftijd is dat heel belangrijk."

Als speler stond Sammer altijd bekend als de leergierigste der eerzuchtige Duitsers. Plichtsbewust en vol bezetenheid nam hij het voortouw op het veld. "Zaken die ik in mijn opvoeding heb meegekregen", oordeelt hij nu. "Normen en waarden die ik niet alleen van mijn ouders, maar zeker ook op school, van trainers en andere mensen in het Oosten heb opgestoken. Aan mijn jaren in de DDR heb ik ongetwijfeld goede en slechte eigenschappen overgehouden. Een levenshouding en een denkwijze ontwikkelen zich door de jaren heen. Ervaring, gevoel en karakter spelen daar een belangrijke rol bij. Ik wil zeker niet zeggen dat alles in de DDR goed was. Zo vraag ik me soms af of mijn knieproblemen niet zijn voortgekomen uit het feit dat wij in Dresden bijna altijd trainden op velden zonder gras. Misschien hebben mijn spieren daar behoorlijke opdonders gekregen, waar ik later de nadelige gevolgen van heb ondervonden."

Ook de stap van het Oosten naar het Westen was niet makkelijk. Het was de tweede harde leerschool voor de destijds 22-jarige, hoewel hij meteen een riant contract bij VfB Stuttgart ondertekende. De eerste dag kreeg hij direct zijn eerste Mercedes en bij zijn eerste terugkeer naar zijn familie in Dresden meteen ook zijn eerste snelheidsbekeuring. "Ik had toen het voordeel dat ik al iets ouder en zelfbewuster was. Ik had een duidelijk doel voor ogen. Ik wilde per se in het nieuwe Duitsland slagen als voetballer. Daar richtte ik al mijn aandacht op, waardoor ik niet lang stil stond bij de nieuwe wereld die voor me open ging."

Zijn oud-trainer Udo Lattek zei ooit: 'Emotioneel is Sammer een vulkaan'. Sammer lacht minzaam wanneer hij met die uitspraak wordt geconfronteerd. "Af en toe ben ik inderdaad zeer emotioneel. Je moet van je team, je beroep en het spel houden om emoties te kunnen tonen. Maar een vulkaan met al zijn uitbarstingen vind ik een overdreven vergelijking. Ik merk dat ik de laatste jaren juist veel rustiger ben geworden. Wanneer je niet meer tussen de jongens in het veld staat, beleef je een wedstrijd anders. Juist in de rol van trainer moet je overzicht houden. Maar ja, dat zeg ik net nu nadat ik afgelopen weekeinde tegen HSV weer naar de tribune ben gestuurd. Over het algemeen ben ik echter redelijk kalm tijdens een wedstrijd. Ook op de trainingen. Door alles juist goed van enige afstand te observeren, steek je meer op dan dat je er te kort bovenop zit."

Zijn oud-trainer Ottmar Hitzfeld (tegenwoordig werkzaam bij Bayern München): 'Liever een Sammer dan vijf ja-knikkers'. "Heeft hij dat werkelijk gezegd? Haha, hoe oud is die uitspraak dan? Misschien komt dat omdat ik steeds voor mijn mening ben opgekomen. Achteraf weet ik niet of dat altijd zo slim was. Ja, ik heb ook veel flauwekul geroepen. Als er in bepaalde situaties dingen gebeuren waar ik me niet in kon en kan vinden, dan ben ik niet verlegen om mijn mening te geven. Een ja-knikker ben ik inderdaad nooit geweest. Maar daarentegen ook geen dwarsligger. Men moet deze uitspraken met een korreltje zout nemen."

Udo Lattek: 'Sammer was altijd een chef'. "Dat klopt niet. Twee jaar geleden was Lattek immers nog mijn chef. Als speler was ik ook niet altijd de leider van het elftal. Ja, ik ging wel vaker voorop in de strijd. Mijn wil om te winnen was altijd groot. Andere spelers geven om de een of andere reden aan dat je de chef binnen het elftal bent, maar ik heb dat eigenlijk nooit zo gevoeld. Ik heb er in ieder geval nooit waarde aan gehecht."

Als oefenmeester is de roodharige karakterman de laatste twee seizoenen eenduidig de technische baas bij Borussia. Een nieuwe uitdaging waar hij bij aanvang op 3 juli 2000 nog de nodige twijfels over had. "Als speler had ik een mooie carrière achter de rug, maar dat biedt geen enkele garantie voor het trainerschap. Natuurlijk vroeg ik me ook af of ik vanaf de zijlijn wèl de juiste tactische beslissingen kon nemen en of ik met de spelersgroep overweg kon. Na bijna twee jaar ben ik blij dat mijn eerste stappen in dit vak succesvol lijken. Ik heb nu daadwerkelijk het gevoel dat ik op deze plaats thuishoor. Al besef ik dat ik nog veel moet leren. Dit is een heel complex vak. Complexer dan ik menigmaal als speler heb gedacht."

De liefde voor de kicks blijft bestaan. Hij koestert nog vaak heimwee voor het veld. "Ik zou nog heel graag gewoon een van de elf jongens op het veld zijn. Niets is mooier dan om zelf met de bal het spel te bepalen. Natuurlijk zit het me dwars dat ik de laatste jaren van mijn carrière nauwelijks aan voetballen ben toegekomen. Eigenlijk heeft die blessure me verplicht om trainer te worden. In een andere job had ik geen interesse. Ik wil gewoon nog dagelijks direct bij de sport betrokken zijn. Op het trainingsveld tussen de jongens staan. Dit is mijn leven. Of ik in dit vak grote ambities heb, kan men pas over tien jaar zeggen. Het klopt dat ik eergevoel heb. Dat hoort ook bij het spel. Je moet doelen hebben. In je hoofd streven naar het allerhoogste. Ik heb vaak naar oudere mensen geluisterd. Van hun levenswijsheid heb ik veel opgestoken. Daardoor ga je veel dingen in een ander perspectief zien en leef je ook op een nuchtere wijze naar die doelen toe."

Aan de vooravond van twee cruciale duels laat hij zijn brandende eergevoel niet spreken. De honger naar succes is desondanks groot. "Natuurlijk zou het fantastisch zijn wanneer we de landstitel veroveren en/of de UEFA Cup winnen", zegt hij voorzichtig om niet al te hoge verwachtingen te scheppen. "Het zou een bekroning zijn voor een team dat dit seizoen hard heeft gewerkt. Maar ik kijk verder. Dit seizoen is voor mij als trainer niet alleen geslaagd wanneer het met een prijs bekroond wordt. Het kan niet zo zijn dat al het werk van een jaar op de laatste vijf dagen van het seizoen staat of valt bij het behalen van een prijs. Het mooiste voorbeeld is natuurlijk Schalke '04. Die waanden zich in de laatste minuut van het vorige seizoen nog landskampioen totdat Bayern München scoorde. Hoewel ze geen titel hadden, kregen ze toch alle eer en respect voor hun spel. Ook ik kijk meer naar het proces wat deze jonge spelersgroep heeft doorlopen. Wat dat betreft, ben ik zeer tevreden over het afgelopen seizoen."

zoek naar gerelateerde artikelen

za 4 mei 2002