AMSTERDAM - Japan heeft na de recente uitbraken van mond- en klauwzeer in Nederland en Ierland gisteren besloten de grenzen voor vlees uit de Europese Unie te sluiten. De sector vreest dat de prijzen op termijn zwaar onder druk komen te staan, aangezien Denemarken de voor Japan bestemde ladingen nu binnen Europa kwijt moet zien te raken.

De lucratieve export naar het land van de rijzende zon is een van de belangrijkste pijlers onder het Europese non-vaccinatiebeleid, aangezien de Japanners alleen maar producten van niet-ingeënte dieren afnemen. Vorig jaar werd vanuit de EU voor ƒ2,2 miljard aan varkensvlees naar Japan geëxporteerd, waarvan de bulk voor rekening van Denemarken komt. Daarvoor zal nu een andere bestemming moeten worden gezocht. Nederland was goed voor slechts ƒ90 miljoen.

Door de mond- en klauwzeercrisis zit de Nederlandse veehouderij op slot.

Internationale regels schrijven voor dat bij ziekte-uitbraken alleen vlees uit bepaalde regio's mag worden geweerd. "Maar Japan wil geen enkel risico nemen", aldus Alfred van Lenthe, hoofd afdeling markt en structuur bij het productschap vee en vlees. "Voor Korea en Taiwan, waar ook mkz-uitbraken zijn geweest, is de Japanse grens ook in één keer dicht gegaan."

De gevolgen van het rigoureuze Japanse besluit betekenen een extra strop voor de Nederlandse boeren. Omdat er in het kader van de mkz-bestrijding niet geslacht en niet geëxporteerd mag worden, hangt er (ook zonder extra Deens aanbod) vooral van varkensvlees een groeiend overschot boven de markt.

Boerenorganisatie LTO Nederland schat de schade van de mkz-crisis op ƒ1000 per veehouder per dag. Tweederde daarvan wordt veroorzaakt door het niet langer ophalen van melk bij de melkveehouders, de rest door de stilliggende vleesindustrie. Vermenigvuldigd met de 50.000 veehoudende bedrijven in Nederland gaat het om een totale dagelijkse schadepost van ƒ50 miljoen.

Daarmee is de vervolgschade veel groter dan de directe schade van de mkz-crisis, die ontstaat wanneer bedrijven worden geruimd. Getroffen boeren krijgen de marktwaarde van de vernietigde veestapel overigens vergoed. De sector zelf heeft vorig jaar een speciaal diergezondheidsfonds opgericht, waar melkveehouders (ƒ500 miljoen), varkenshouders (ƒ450 miljoen) en pluimveehouders (ƒ50 miljoen) via heffingen aan hebben bijgedragen. Alleen de inzet van extra mensen voor ruimingen en controles wordt door de overheid gefinancierd.

Het geld wordt wel onder de vlag van minister Brinkhorst besteed, zodat de EU er eenzelfde bedrag aan subsidies bijlegt mits bij de bestrijding wordt voldaan aan Brusselse regelgeving. Ook het bedrijfsleven heeft een eis verbonden aan haar bijdrage: er moet gebruikt gemaakt kunnen worden van ringentingen om de snelle verspreiding van het virus te voorkomen. "Anders is het geld snel op", stelt LTO-directeur Dirk Duijzer. Gisteren gaf Brussel daarvoor het groene licht.

Dat betekent dat er nu al ƒ2 miljard voor de mkz-bestrijding beschikbaar is. Valt de crisis duurder uit, dan draaien Den Haag en Brussel fifty-fifty voor de schade op.

Duijzer schat de gemiddelde directe (te vergoeden) schade op ƒ200.000 per bedrijf, zodat het huidige budget toereikend is voor een slordige 10.000 bedrijven. Bij de varkenspestepidemie in de jaren negentig werden zo'n 400 bedrijven geruimd. Vlak voor de oorlog trof een uitbraak van mkz ruim eenderde van de toen nog ongeveer 300.000 veehouderijen. Duijzer: "Maar toen werd er vrijwel niets gedaan. Jonge dieren gingen dood, oudere dieren overleefden bijna altijd maar wel na een lange lijdensweg. Vlees van zieke dieren werd gewoon verkocht."

Anno 2001 kampen veehouders met overvolle stallen. Tegelijkertijd moeten de supermarkten in toenemende mate over de grens kijken om vlees in de schappen te houden. Daarom zullen de prijzen voor de consumenten ondanks het groeiende overschot nu eerder stijgen dalen, voorziet productschapmedewerker Alfred van Lenthe.

Wat dat betreft zou een stroom Deens varkenvlees de tijdelijk enorme schaarste kunnen beperken. Voor kippenvlees ziet hij een belangrijke rol weggelegd voor Brazilië, waar tegen zeer lage kosten enorme hoeveelheden worden geproduceerd.

Rundvlees wordt al voor 60% geïmporteerd; de Nederlandse rundvleesproductie is in tegenstelling tot de sterk exportgerichte varkens- en pluimsector vooral een 'bijproduct' van de melkveehouderij. Probleem hier is dat bij de belangrijke toeleveranciers Ierland en Argentinië ook mkz heerst. Toch voorziet Van Lenthe geen enorme problemen, aangezien Frankrijk en Duitsland in dit gat kunnen springen. "Door de BSE-crisis is de consumptie daar enorm gedaald, terwijl de productie gelijk is gebleven. Maar als mkz ook in Duitsland en de rest van Frankrijk toeslaat, ziet het verhaal er heel anders uit."'

vr 23 maart 2001