SANTIAGO - Vandaag herdenkt Argentinië de militaire putsch die precies een kwart eeuw geleden het begin inluidde van een schrikbewind dat bijna acht jaar stand hield.

"Wat voor Europa de Tweede Wereldoorlog was, is voor ons de Vuile Oorlog die de junta had ontketend", stelt advocaat Luis Ocampo, die in 1985 als openbaar aanklager betrokken was bij de berechting van de militairen voor tienduizenden schendingen van de mensenrechten.

In tegenstelling tot Chili waar het regime van generaal Augusto Pinochet ondanks alle verschrikkingen een zekere mate van populariteit genoot, is er in Argentinië bijna niemand te vinden die een verzachtende omstandigheid kan aanvoeren voor de daden van het generaalsduo Jorge Videla en Roberto Viola.

De militaire junta van Argentinië treedt op 30 maart 1976 aan. Centraal, voor de microfoons, generaal Videla. (Foto: EPA)

Bij de herdenking van de coup van '76 staan de Argentijnen ook stil bij de vraag hoe het tot die tragedie heeft kunnen komen. "Het is hoopgevend dat het huidige politiek geen stromingen bevat die hun idealen gewapenderhand willen nastreven. Die les is in elk geval geleerd", aldus oud-president Alfonsín.

Volgens historicus Isidoro Moreno was de coup van '76 vooral te wijten aan het politieke geweld waartoe de in 1955 afgezette populistische leider Juan Perón zijn volgelingen vanuit zijn ballingschap opriep.

"Perón zag de onstuimige linkervleugel van zijn beweging als een machtig wapen om de regeringen die op zijn val volgden het leven zuur te maken. Toen in 1970 de Peronistische verzetsgroep Montoneros legerleider generaal Aramburu ontvoerden en executeerden, roemde Juan Perón deze 'heldendaad'. Dat moedigde de Montoneros aan tot het opvoeren van hun strijd", constateert de geschiedschrijver.

Toen in 1973 de militairen plaats maakten voor een burgerregering, waren de Montoneros niet langer nodig. In opdracht van Perón maakte de rechtervleugel van zijn partij vaak op bloedige wijze korte metten met de linkervleugel, daarin niet gehinderd door de strijdkrachten.

Terwijl Perón in 1973 weer president werd, ging de interne strijd onverminderd door. Amper een jaar na zijn terugkeer stierf Perón en nam zijn derde echtgenote Isabel het roer van de verscheurde en verarmde natie over. Er zat voor haar niets anders op dan de militairen om hulp te vragen. Generaals Videla en Viola gaven weliswaar gehoor aan het verzoek, maar begrepen al snel dat zij hun taak niet konden volbrengen onder een lamme en van daadkracht verstoken regering.

Toen de militairen in 1976 Isabel afzetten, slaakte de natie een zucht van opluchting. "Dat vervolgens de generaals zelf op hol zouden slaan konden weinigen vermoeden. Immers in tijden van nationale nood was al sinds de coup van 1930 periodiek een beroep gedaan op het leger om orde op zaken te stellen", aldus advocaat Ocampo.

"Videla, Viola en de anderen hebben op schandalige wijze misbruik gemaakt van hun macht en eigenlijk ook van het vertrouwen dat de natie aanvankelijk in het leger had. Maar het is de schuld van de politiek zelf geweest dat zij hiertoe de gelegenheid kregen en daarin schuilt de les die ons land ter harte moet nemen om een herhaling te voorkomen", zegt Ocampo. Hij vindt het zorgwekkend dat de huidige generatie politici opnieuw meer aandacht heeft voor de politieke stammenstrijd dan voor het lot van de door een economische crisis gegeselde natie.

za 24 maart 2001