DEN HAAG - De oorlog op het spoor is compleet. Personeel en directie staan lijnrecht tegenover elkaar inzake het gewraakte 'rondje om de kerk'. Met ingang van vandaag moet de reiziger rekening houden met nieuwe langdurige treinstakingen.

Ondanks dat de rechter gisteravond een staking van het Zutphens personeelscollectief verbood, staan vandaag tijdens de ochtendspits in vrijwel de gehele randstad wilde acties op het programma. Hierdoor zullen veel treinen waarschijnlijk niet of met forse vertragingen rijden. De komende weken dreigen machinisten en conducteurs het gehele treinverkeer in ons land plat te leggen.

Zij worden hierin gesteund door de twee grootste spoorwegvakbonden, VVMC en FNV Bondgenoten. Laatstgenoemde heeft de NS-top tot morgen de tijd gegeven alsnog het anti-vertragingsplan van tafel te halen. Anders gaat het treinverkeer, gesteund en georganiseerd door de officiële vakbonden, langdurig plat.

Wanneer dat gebeurt, is de kans groot dat de commissie Blankert/Stekelenburg afziet van een verdere bemiddeling in het slepende conflict. De commissie adviseerde gisteren het nieuwe dienstrooster voorlopig uit te stellen. In ruil daarvoor zou het personeel moeten afzien van acties. De NS-directie wees dit advies onmiddellijk van de hand. "Het is onmogelijk de roosters nu nog aan te passen", aldus NS-topman Huisinga, die ondanks aandringen van verkeersminister Netelenbos vasthoudt aan de procesvereenvoudiging.

Blankert en Stekelenburg zijn niet te spreken over de harde opstelling van de NS-top. "Wij vonden het noodzakelijk om de lont uit het kruitvat te trekken, maar je kunt alleen goed bemiddelen als iedereen meewerkt. Als één partij dwars ligt, dan moeten we wat anders doen zoals bijvoorbeeld de rechter inschakelen of arbitrage. Maar dan is onze missie wel voltooid, denk ik", aldus Blankert.

Volgens het bemiddelingsduo zijn er voor de NS nog mogelijkheden om de invoering per 10 juni van het omstreden rondje om de kerk uit te stellen. "Zoals wij begrepen hebben ligt het fatale moment op 8 april", stelt Blankert, die niet twijfelt aan de capaciteiten van de NS-top om de zaak tot een goed einde te brengen.

Hij voegt eraan toe dat de nieuwe dienstregeling uiteraard vanwege alle (internationale) afspraken wél op 10 juni moet ingaan, maar dat er op het gebied van de 'personele invulling' nog veranderingen mogelijk zijn. "Wij hebben tegen de NS-directie gezegd: ga nu op een andere manier werken, maak nú een pas op de plaats om straks stappen vooruit te kunnen zetten", aldus de oud-werkgeversvoorzitter, die toegeeft dat de dreiging van acties hem en zijn collega Stekelenburg heeft gedwongen een tussenstap te zetten. "Maar dit interim-advies geeft geen enkele aanduiding voor ons uiteindelijke oordeel."

De VVD en D66 hebben harde kritiek op het tussentijdse oordeel van de commissie. "De commissie kiest daarmee voor de vakbonden. Die krijgen nu hun zin en dat is onverstandig", zo stelt de liberaal Hofstra, die vindt dat het personeel veel te veel speelruimte krijgt. D66 geeft de NS-directie eveneens gelijk: "De nieuwe dienstroosters moeten niet worden uitgesteld. Het personeel moet maar even door de zure appel heenbijten."

Het CDA daarentegen noemt de harde opstelling van de NS-directie onverstandig, evenals de PvdA. "De directie heeft zelf om bemiddeling gevraagd, dan moet je er rekening mee houden dat een advies anders kan zijn dan wat je zelf graag wilt", aldus PvdA-Kamerlid Van Gijzel, die niet uitsluit dat Netelenbos, in overleg met de raad van commissarissen van de NS, vergaande besluiten moet nemen. Zelfs een vertrek van de voltallige NS-directie sluit hij daarbij niet uit.

wo 21 maart 2001