AMSTERDAM - De steeds verder om zich heen grijpende mond- en klauwzeerepidemie (mkz) houdt Europa in een wurggreep. De angst voor mkz-uitbraken is van ons continent nu ook definitief overgeslagen op andere werelddelen. Amerika, Canada, Nieuw-Zeeland, Australië en Zuid-Korea weren sinds gisteren alle uit Europa afkomstige vlees en vleesproducten.

Aan de grenzen van de VS, dat al sinds 1929 mkz-vrij is, wordt zeer streng gecontroleerd of er geen Europese producten het land binnenkomen. Op haar beurt doet Europa vlees uit Argentinië in de ban omdat daar gisteren officieel mkz werd vastgesteld.

De beagle van deze Amerikaanse douanebeambte controleert een tas op voedsel. (Foto: AP)

Japan, een belangrijke afzetmarkt van onder meer Europees varkensvlees, weert sinds gisteren alle vlees uit het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. De voornaamste kandidaat-lidstaten van de Europese Unie, Polen, Hongarije, Tsjechië en Slovenië, hebben extra maatregelen getroffen om het besmettelijke mkz-virus buiten de deur te houden. In de vier landen is import van veevoer, vlees, dieren en melkproducten uit de EU inmiddels verboden. Verder is een transportverbod ingesteld voor vee binnen een straal van 30 kilometer van de landsgrenzen.

De Europese Commissie noemt de maatregelen van de VS en Canada "niet proportioneel." Volgens een woordvoerster zijn de maatregelen in strijd met het internationaal aanvaarde principe van regionalisering bij een mkz-uitbraak. Dat houdt in dat maatregelen gericht moeten zijn op het gebied waar de besmettelijke veeziekte is vastgesteld. Tot nu toe is alleen in het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk mkz gevonden.

Brussel is nog niet van plan om een klacht in te dienen tegen de VS en andere landen bij de Wereldhandelsorganisatie WTO. Volgens de Commissie is alleen al met de export van levende dieren vanuit de EU naar de VS zo'n ƒ550 miljoen gulden per jaar gemoeid.

De Commissie zal producenten die getroffen door de vervoersverboden geen schadevergoeding betalen. Een Commissie-woordvoerder benadrukte dat elke nationale steun voor getroffen boeren eerst moet worden goedgekeurd door Brussel. Op Europees niveau zal er alleen een schadevergoeding worden betaald voor dieren die uit voorzorg zijn geruimd.

De economische schade is groot voor Nederland. De Productschappen Vee, Vlees en Eieren (PVE) schat de totale waarde van de Nederlandse export van vee en vlees in 2000 op ƒ12,1 miljard. Daarvan komt ruim ƒ8 miljard voor rekening van de zogenoemde roodvleessector (runderen).

PVE-woordvoerder H. Kats verwacht nog geen lege winkels als gevolg van het vervoersverbod voor evenhoevigen (runderen, varkens, schapen en geiten). "Er is nog voldoende vlees en anders kunnen we altijd wat meer exporteren uit het buitenland. Er is wel een vervoersverbod voor vee, maar geen verbod voor vlees."

Door het vervoersverbod kunnen de Nederlandse slachterijen nu geen dieren meer verwerken. Normaal gesproken worden per dag zo'n 80.000 dieren geslacht. In de gehele Nederlandse vee-, vlees- en eiersector werken 122.000 personen. Daarvan zijn er 25.500 actief in de verwerkende industrie, waaronder de slachthuizen en de groothandels vallen. Er werken zo'n 8000 mensen in de slachterijsector.

Volgens de Centrale Organisatie voor de Vleessector (COV) kost het vervoersverbod de slachterijen miljoenen guldens per dag. Ruim 100 bedrijven hebben inmiddels voor hun personeel arbeidstijdverkorting aangevraagd. De overbezetting heeft niet alleen te maken met mkz maar ook met de BSE-crisis.

FNV Bondgenoten en CNV Bedrijvenbond eisen compensatie voor mensen in de vleesverwerkende sector die hun baan tijdelijk dreigen kwijt te raken .

Onduidelijk is nog voor hoeveel mensen er nu geen werk meer is. Volgens de FNV gaat het momenteel om "5000 tot 8000 werknemers." FNV-bestuurder D. van Gelswijk denkt dat dat aan het eind van de week zal zijn opgelopen naar 12.000. Bij de slachterijen zijn al mensen naar huis gestuurd, de vleesverwerkende bedrijven zullen aan het einde van de week de deuren sluiten. Van Gelswijk dankt dat na het weekeinde de koel- en vrieshuizen door hun voorraden heen zijn en dan ook zullen dichtgaan.

Vandaag praten bonden en werkgevers over een aanvulling op de ww voor de gedupeerde werknemers. De FNV wil dat uitkering wordt aangevuld tot 100% van het loon.