AALBORG - Een Deen en een Somaliër hebben de handen ineengeslagen om Somalische vluchtelingen in Denemarken een nieuwe vissersbestaan te geven in hun eigen land. En met succes! Waar de Deense overheid er maar niet in slaagt de Somaliërs over te halen naar de Hoorn van Afrika terug te keren, moeten de Deense zakenman Heine Bach en zijn Somalische compagnon Ahmed Duale volgnummers uitdelen. Zo loopt het storm voor hun opmerkelijke initiatief.

De Deense zakenman Heine Bach (l) met zijn Somalische compagnon Ahmed Duale op één van de twee vissersboten.

De wettelijke verplichting om na een proeftijd van een jaar in Somalië te blijven, nemen de vluchtelingen op de koop toe. "Alles is beter dan in Denemarken blijven," zo menen de Somaliërs die de allergrootste moeite hebben in het Scandinavische land hun draai te vinden.

De twee initiatiefnemers van het particuliere terugkeerproject zijn elkaars tegenpolen: de welvarende Deense zakenman Heine Bach is een grote, gezette man van weinig woorden, die in zijn oude kloffie, handen in de zakken en sigaret in z'n mond, voortdurend verlegen naar beneden kijkt. De Somalische ingenieur Ahmed Duale is slank, tot in de puntjes verzorgd gekleed en staat met open vizier en goed formulerend de journalisten te woord.

Maar de Deen en de Somaliër hebben één en hetzelfde doel: Somalische vluchtelingen te laten terugkeren naar hun thuisland om daar als visser een bestaan op te bouwen. In een paar weken tijd werkten Duale en Bach hun plan uit: de bedoeling is dat een groep Somaliërs samen met Deense vissers, waar er in Denemarken te veel van zijn, op grote vissersschepen naar Somalië vaart.

Tijdens de reis leren ze van de Deense vissers met de machines en apparatuur om te gaan, visnetten te maken, vis te verwerken en te verkopen. In Somalië zal de opleiding nog een half jaar voortduren, waarna de Somaliërs op de boot kunnen blijven werken of met het verdiende geld een eigen vissersbootje kunnen kopen.

Ahmed Duale had niet veel moeite zijn vriend Heine Bach van zijn plan te overtuigen en een kleine twee miljoen gulden te laten investeren. Bach, die "in alles en nog wat handelt", vond in Noorwegen twee enorme vissersschepen. Hoewel hij geen geld zal verdienen aan de vis, heeft hij een puur zakelijk belang: "Ik zie het als een investering om te kunnen gaan handelen met Somalië. Het is een verwoest land dat van alles nodig heeft, van militaire vrachtwagens tot generatoren."

Het project ging als een lopend vuurtje door de Somalische gemeenschap. Er kwamen 150 aanmeldingen binnen, hoewel op het eerste schip slechts plaats is voor 12 opvarenden. Abraham Ibrahim Eid (40) is één van de geselecteerden en evenals de overige deelnemers vindt hij de verplichting na een jaar proeftijd in Somalië te blijven geen bezwaar: "Alles is beter dan hier blijven."

Het grote aantal aanmeldingen komt niet als een verrassing voor historica Nauja Kleist. "De 13.000 Somaliërs in Denemarken staan veruit het laagst op de sociale ladder. Slechts zes procent heeft werk en ook hoog opgeleiden komen niet aan de slag. Ze dromen ervan terug te keren en krijgen nu een aanbod dat ze met beide handen aangrijpen."

Kleist ziet de Deense repatriëringswet echter als een probleem. Deze wet geeft de Somaliërs die terugkeren, een jaar de tijd om zich te bedenken. In het tweede jaar wordt terugkeer al moeilijker en daarna komen ze Denemarken niet meer in. "Worden ze na een aantal jaar weer vervolgd, dan moeten ze opnieuw politiek asiel aanvragen, wat inmiddels in Denemarken een stuk moeilijker is geworden," zegt ze.

Het integratiebeleid in Denemarken heeft volgens Kleist compleet gefaald. De Denen willen koste wat kost van de Somaliërs af. "Niet omdat het weer veilig is in Somalië, maar omdat ze hen kunnen missen als kiespijn."

Deze week proberen Duale en Bach de noodzakelijke subsidies los te krijgen bij het ministerie van Binnenlandse Zaken, waar een woordvoerder "het project zeer interessant vindt klinken". Maar gemeenteambtenaren die verantwoordelijk zijn het uitkeren van subsidies voor terugkerende Somaliërs, kijken met argusogen naar het succes van de twee concurrenten.

Volgens Jörn Meldgaard van de gemeente Arhus zijn de magere resultaten die de overheid boekt, voor een deel te wijten aan de ambtenaren zelf, die zich vaak niet verdiepen in de bestemming van de subsidieaanvragen: "Een typisch voorbeeld is de vrouw die met een vrieskast en een generator naar Somalië werd gestuurd om ijs te verkopen. Gezien de hoeveelheid dieselolie die zo'n vriezer gebruikt, was het project gedoemd te mislukken."