SANTIAGO - De Mexicaanse rebellenleider Marcos is bedreven in het foeteren en tieren op presidenten en ministers die zijn indiaanse verzetsbeweging minachten, afwimpelen of de wacht aanzeggen. Zes jaar lang kreeg de aanvoerder van het Zapatista Bevrijdingsleger geen voet aan de grond in de hoofdstad en sneuvelde elke poging om de regering te overreden het lot van Mexico's ongeveer tien miljoen indianen te verzachten.

Marcos heeft meer moeite met een hem welgezinde regering. President Vicente Fox laat er geen misverstand over bestaan dat hij de Zapatistas een warm hart toedraagt en hun idealen van indiaanse emancipatie deelt. Het staatshoofd laat het niet bij mooie woorden alleen. Als eerste daad na zijn aantreden, 1 december vorig jaar, gaf Fox het leger bevel zich terug te trekken uit de oerwouden van de Zuid-Mexicaanse provincie Chiapas, waar de opstandelingen zich schuilhouden. Ook verleende de president amnestie aan alle opgepakte guerrillastrijders.

President Fox ...warm hart... (Foto: AP)

Dat was even wennen voor sub-commandant Marcos, te meer omdat het nieuwe staatshoofd afkomstig is uit de gelederen van een conservatieve politieke partij. "Fox zou eigenlijk de vijand moeten zijn en het valt de Zapatistas niet makkelijk om juist in hem een vriend en bondgenoot te zien", analyseert de schrijver Carlos Monsivais, die vreest dat sub-commandant Marcos een unieke kans voorbij laat gaan om een lotsverbetering voor de indianen te bewerkstelligen.

Rebellenleider Marcos weigerde dinsdagavond een aanbod van het parlement om met een commissie van 20 parlementariërs te praten. Marcos noemde het voorstel "vernederend en verachtelijk". "Het degradeert onze historische oproep tot iets dat een tweederangs functionaris moet afhandelen", aldus de guerrillaleider.

Het afgelopen weekeinde was de Zapatista-leider aan het hoofd van een colonne guerrilla's in Mexico-stad aangekomen voor een huldiging op het historische Zocaloplein door een enthousiaste menigte sympathisanten. Hij heeft de reis gemaakt om er voor te zorgen dat het parlement vaart zet achter de behandeling van een wetsvoorstel dat de indianen het recht op zelfbeschikking moet geven.

Sinds zijn triomfantelijk aankomst in de hoofdstad verklaarde Marcos opnieuw meerdere malen dat hij niets ziet in de regering-Fox en diens streven naar meer welvaart via een vrijemarktbeleid. "Wij willen geen bedrijfjes beginnen en hoeven ook geen glimmende auto's, ijskasten of televisietoestellen. Het enige dat wij vragen is een beetje respect voor onze rechten", aldus Marcos die benadrukte dat de Zapatistas ijveren voor een samenleving waarin erkenning bestaat voor de verschillen terwijl president Fox volgens hem streeft naar de "verpletterende eenheid" van de globalisering.

Marcos eist dat het parlement een door president Vicente Fox ingediend wetsvoorstel onveranderd aan te nemen, maar veel afgevaardigden maken zich zorgen over de vergaande mate van autonomie die de regering wil toekennen aan de indianen.

"We moeten ervoor waken een staat-binnen-een-staat te scheppen. Ook is het niet rechtvaardig ten opzichte van andere achtergestelde bevolkingsgroepen om de indianen te bevoorrechten alleen omdat zij een guerrillalegertje hebben dat voor hen opkomt", vindt senator Carlos Rojas, die het wetsvoorstel van president Fox "grotesk" noemt. Desondanks is een meerderheid van de afgevaardigden bereid het licht op groen te zetten voor de Indiaanse Rechten- en Cultuurwet. Een eerste stemming vindt waarschijnlijk begin volgende maand plaats.

Hoewel de Zapatistas de neiging hebben bij het horen van de eerste kritische opmerkingen of vragen het overleg af te breken en weg te lopen, kan sub-commandant Marcos het zich politiek niet veroorloven zonder getekend vredesakkoord terug te keren naar de oerwouden van Chiapas. Daarom is hij zo geprikkeld. De weldoenerij van president Fox, voor wie echt niets te ver gaat om de rebellen tevreden te stellen, dwingt Marcos ertoe zijn strijd te staken. Dat betekent ook het einde van de Zapatistas als guerrillabeweging en dat valt de sub-commandant niet makkelijk.