AMSTERDAM - De veiligheidsmaatregelen rond het bezoek van Salman Rushdie aan ons land zijn een stuk minder streng dan die tijdens het laatste, drie jaar geleden. Toen stond hij dag en nacht onder zware bewaking en werd hij zelfs in het hotel waar hij logeerde met twee lijfwachten van kamer naar kamer gebracht waar de interviews werden gehouden.

Rushdie vindt het overigens best zo. Hij wilde zijn bezoek aan het Boekenbal met zo min mogelijk 'security' gepaard laten gaan ("Wie heeft er nog lol als hij door een metaaldetector naar de dansvloer moet?"). Tevens wil hij liever dat de interviews die hij geeft over iets anders gaan dan de veiligheid.

Rushdie mijdt geen enkel onderwerp. Ook niet het meest controversiële, het nog door Ayatollah Khomeiny uitgevaardigde, maar recentelijk ingetrokken, doodvonnis over hem. Dit omdat hij in zijn boek 'The Satanic Verses' (De Duivelsverzen) de profeet Mohammed beledigd zou hebben.

"Ik kan me geen moment herinneren waarop ik dacht: ik kan in het Engels schrijven! Ik ben tweetalig opgevoed. Mijn beide ouders, hoewel hooguit lagere middenstand, spraken goed Engels. Middelbaar onderwijs in onze kringen ging toch al grotendeels in het Engels. Als kind schakelde ik moeiteloos om, van Engels naar Hindi en terug. Ik ben er zeker van dat ik daar later veel baat bij heb gehad."

Salman Rushdie met vriendin Padma Laksimi (Foto: Frans Jongen)

"Wel vond ik het in het begin vreemd dat ik een 'Brits-Indiase schrijver' werd genoemd, in plaats van andersom. Ik zag het echter al snel als een compliment want ik ben al sinds 1964 Brits onderdaan. Toen mijn schrijverscarrière begon, had ik er al meer tijd in Engeland opzitten dan ik ooit in India had doorgebracht. In Amerika, waar ik de eerste keer dat ik er kwam voor Engelsman kon doorgaan, benadrukken mensen die uit de meest onontwikkelde gebieden ter wereld komen hun afkomst. Nog meer dan de afstammelingen van de Pelgrim Vaders. 'Italiaanse Amerikaan', 'Afrikaanse Amerikaan', het schijnt allemaal geweldig belangrijk te zijn."

"Ik voel me nergens ontworteld, maar op sommige plaatsen voel ik me meer thuis dan elders. Vooral in grote steden. Hoe groter hoe beter. Als je bent opgegroeid in Bombay is elke volgende stad kleiner, Londen, New York en Los Angeles inbegrepen. Ik ben niet ongevoelig voor natuurlijke schoonheid. Maar diep in mijn hart neig ik tot Malik Solanka's (de hoofdpersoon van 'Woede', zoals het boekenweekgeschenk 2001 heet, JG) observatie dat de natuur voor beesten is. Hij bedoelt het half ironisch, ik ook. Ach, een weekeindje op het platteland kan ik waarderen, vooral het Engelse, maar zelfs dáár zie ik de natuur liever in een documentaire van David Attenborough."

"Toen de CPNB (stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek) me benaderde voor het boekenweekgeschenk hebben ze het principe ervan dermate grondig uitgelegd dat ik al gauw enthousiast was. Misschien nog wel meer dan vereerd. Tegelijkertijd werd ik getroffen door een gevoel van zware verantwoordelijkheid. Daarom ook leek 'kort', waarom men had gevraagd, me aanvankelijk zo aantrekkelijk. Al schrijvend kwam ik tot de conclusie dat ik mijn weldoeners, in plaats van een weinig ambitieus tussendoortje, mijn volgende grote werk moest aanbieden. Daar waren zíj op hun beurt door getroffen. Nederlanders zijn commercieel zo goed voor me geweest dat het me deugd doet dat ze tot september het rijk alleen hebben. Want dan pas komt Fury' (Woede) in de rest van de wereld uit."

"Voor mij is het niet alleen een luxe tegen die tijd al 725.000 exemplaren te hebben afgezet. Het is tevens een grote fascinatie een boek als het ware te pionieren in een taal die ik niet spreek. Bovendien schijnt de vertaling uitstekend te zijn. Mijn geregeld nogal flamboyante taalgebruik schijnt het grootste 'probleem' te zijn geweest. Ik bedoel het ironisch, omdat de verkoop van mijn oeuvre in Nederland tot nu toe allerminst een probleem is gebleken. Waarvoor mijn dank aan het Nederlandse publiek, waarvan ik in tijden van rampspoed toch al niets dan goeds had vernomen."

"Ik begrijp dat er enige controverse is ontstaan over het feit dat een typisch Nederlandse fenomeen als het boekenweekgeschenk voor het eerst is geschreven door een buitenlander. Bovendien kent het de bijna socialistische traditie van de beoogde verheffing van de massa, door lezing aan te moedigen in kringen waar niet gelezen wordt. Zo bezien is 'Woede' wellicht inderdaad erg veel gevraagd. Eén ding staat vast: 'Woede' zal in duizenden Nederlandse huishoudens terechtkomen waar nog nooit een boek van me is gelezen. Dat alleen al vervult me met nederigheid. En bewondering voor het Nederlandse koopmanschap natuurlijk."

"Ik heb altijd zeer veel kritiek gekregen, maar de toon is duidelijk gewijzigd na 'The Ground Beneath Her Feet'. Veel mensen schrijven dat toe aan het onderwerp: popmuziek. Wat mij betreft is geen onderwerp te min voor literatuur. Literatuur hoort een weerspiegeling te zijn van het leven, en niet omgekeerd. Ik vind het onderscheid dat Graham Greene ooit heeft gemaakt binnen zijn eigen werk! tussen 'serieuze' boeken en 'entertainment' laakbaar én onzinnig. Het banaalste liefdesverhaal kan Shakespeariaanse trekken aannemen in de juiste handen. Het materiaal van Griekse tragedies kan daarentegen tot stof verkruimelen in de gemanicuurde klauwtjes van de Barbara Cartlands van deze wereld."

"Iets populairs kan overigens heel goed zijn. Ik heb trouwens nooit naar populariteit gestreefd, hoe vaak dat me ook is verweten. 'The Satanic Verses' kende een eerste druk van 25.000 exemplaren, en dat vonden de meeste 'kenners' al de goden verzoeken! Het is populairder gebleken dan zelfs dié konden vermoeden, zij het om andere redenen dan strikt artistieke."

"Van tevoren zag niemand iets controversieels in het boek. Terwijl het toch door heel wat professionele handen is gegaan. Hoe had ik kunnen bevroeden dat mensen op zulke hoge posities in de islamitische wereld zich geroepen zouden voelen zich kwaad te maken namens de profeet? Ik wil geen olie op het vuur gooien nu het hooguit nog wat nasmeult, maar ik denk dat Mohammed en ik het uitstekend met elkaar hadden kunnen vinden. Hij was behalve koopman een kunstzinnig man. Ik vlei me nog altijd met de gedachte dat hij hartelijk zou hebben kunnen lachen om 'The Satanic Verses', als hij het al niet heel goed had gevonden. Nee, het leven is te kort om kwaad te blijven. Op wie zou dat trouwens moeten? Maar aan de andere kant: ik heb mijn nieuwe boek natuurlijk niet voor niets 'Woede' genoemd."