Nederland kampt met een nieuw luxeprobleem: een overschot op de Rijksbegroting. Hoogleraar economie Sweder van Wijnbergen, vooral bekend als voormalig secretaris-generaal van het ministerie van Economische Zaken, gaf afgelopen weekeinde een mooie voorzet voor een discussie onder zijn vakgenoten. Hij vergeleek de inzet van VVD-leider Dijkstal (verlaging van de staatsschuld) met de ambities van de voormalige Roemeense dictator Ceauscescu, die een staatsschuld van nul nastreefde.

In tegenstelling tot Roemenië toen heeft minister Zalm (Financiën) niets te verbergen, aldus Van Wijnbergen in NRC Handelsblad. "De Nederlandse schuld, ongeveer 55% als de belangen in KPN, TPG en ING worden verkocht, is niet hoog en bovendien toch al snel aan het dalen wanneer het begrotingsevenwicht wordt gehandhaafd. De Ceauscescu-imitatie van Dijkstal valt dus niet te verdedigen."

Duidelijke taal van de hoogleraar van PvdA-huize, die pleit voor extra uitgaven op het terrein voor onderwijs en zorg. Maar een rondgang langs Neerlands universiteiten leert dat veel vakgenoten meer voelen voor de degelijke aanpak van Dijkstal, die onlangs steun kreeg van ECB-president Wim Duisenberg. Dus de staatsschuld terugdringen, waardoor de jaarlijkse rentelasten kunnen dalen en er op de begroting ruimte ontstaat om de verwachte toekomstige kostenexplosie in de gezondheidszorg (de schaduwzijde van de vergrijzing) op te vangen.

Ook prof.mr. Flip de Kam, hoogleraar openbare financiën aan de Rijksuniversiteit Groningen en evenals Van Wijnbergen PvdA'er, voelt zich naar eigen zeggen meer thuis in het 'kamp' Dijkstal/Duisenberg. "Mensen die nu al roepen dat we de uitgaven moeten verhogen, verkopen een berenvel, terwijl er een marmot geschoten is. Eerst begon PvdA, toen D66 en nu beginnen sommige economen ook al op deze trom te slaan."

De Kam is van mening dat het huidige overschot niet overtuigend genoeg is om de feestverlichting te ontsteken. "Gezien de hoogconjunctuur is het nog te laag. Willen we structureel op nul komen dan moeten we in deze tijd op een overschot van 1 à 2% uitkomen."

Daarnaast verzet de fiscalist zich tegen het idee dat meer geld hèt wondermiddel is om problemen in de samenleving op te lossen. "Hetzelfde budget kan vaak effectiever worden ingezet. Bijvoorbeeld door politiemensen meer op de uren te laten werken dat ze écht nodig zijn. Bovendien komen er nog miljarden vrij door meevallers elders op de overheidsbegroting. Laten we die nou eerst maar eens inzetten."

Prof. dr. C. van Ewijk, econoom aan de Universiteit van Amsterdam, vindt de commotie rond het overschot eigenlijk overdreven. "De discussie wordt beheerst door een overtrokken cijferfixatie. Plus of min één, het zou er eigenlijk niet toe moeten doen. Maar we zijn natuurlijk niet meer gewend aan een positief cijfer", aldus Van Ewijk.

Misschien is dat maar beter ook, zo laat de Rotterdamse econoom prof. dr. P. Cornelisse doorschemeren. "Optimisten zullen zeggen dat we die extra aow-kosten over dertig jaar wel zullen kunnen dragen. Sommigen hebben hoge verwachtingen van de zogeheten 'nieuwe economie'. Maar niemand kan voorspellen of de economie daadwerkelijk als een gek zal gaan groeien."

Voorzichtigheid is dus geboden, meent de hoogleraar. "Ik zou er voor kiezen de staatsschuld terug te dringen. Mocht over vijfentwintig jaar de economie er inderdaad goed voor staan is het minder ernstig om te constateren dat wij nu te voorzichtig hebben gehandeld, dan wanneer het omgekeerde het geval is."

Ook op korte termijn is die keuze het meest voor de hand liggend, meent Cornelisse. "Op dit moment kent ons land een hoogconjunctuur. In dergelijke omstandigheden is het verstandiger om de koopkracht te remmen in plaats van aan te jagen door extra investeringen. Anders lopen we het gevaar van oververhitting van de economie."