door Theo Jongedijk - BERLIJN, donderdag

Helmut Kohl

In het dossier over die geruchtmakende zaak staan zinsneden die zo uit de krant van vandaag afkomstig zouden kunnen zijn.

Ook hier kwam de waarheid boven. Het geheime geld was afkomstig van het bedrijf Flick, dat daarmee de naamgever van de affaire werd. In 'de zaak Flick' zat niet alleen de liberale FDP in de beklaagdenbank, maar feitelijk de gehele Duitse politiek. In het parlementaire onderzoek werd een 'zwart' kasboek gevonden van het in opspraak geraakte bedrijf. Het overzicht vermeldde achter een aantal betalingen telkens de naam van een prominent politicus van CDU/CSU, FDP of SPD.

Kohl moest als bondskanselier voor de parlementaire enquêtecommissie verschijnen, omdat het vermoeden bestond dat hij op de hoogte was geweest van de praktijken van zijn minister van Economische Zaken. Een oud-directeur van het Flick-concern had verklaard, dat hij niet alleen contant geld had overhandigd aan de hoofdverdachte in de affaire, maar ook aan de bondskanselier. Hij stond destijds als getuige tegenover zijn onderzoekers en niet zoals dezer dagen als verdachte.

Was het in de jaren tachtig minister Lambsdorff die het geheim wilde bewaren van de gulle gever aan zijn partijkas, tien jaar later is het zijn ex-baas, de voormalige kanselier, die weigert de namen te noemen van de anonieme donateurs van de CDU. Uiteindelijk kostte de Flick-affaire Otto graaf Lambsdorff zijn ministerschap en een stevige boete.

Het in opspraak geraakte bedrijf bleek de politieke partijen met anonieme gelden te hebben gevoed in een poging minder belasting te hoeven betalen. De 'politiek' in zijn algemeenheid verklaarde leergeld uit de affaire te hebben betaald en beloofde beterschap. Het opzienbarende corruptieproces gold als het eerste echte schandaal in het tijdperk Kohl.

Dat de Duitse politiek de twintigste eeuw zou afsluiten met een nieuw partijgeldenschandaal kwam als een donderslag bij heldere hemel.

Mede als gevolg van het Flick-schandaal had de bondsdag in 1994 besloten tot het opstellen van nieuwe regels voor de financiering van politieke organisaties. Hierin is het bedrag vastgelegd dat partijen krijgen voor iedere stem, die op hun lijst is uitgebracht. Als belangrijkste les uit het verleden werd bepaald, dat bedrijven hun giften aan politieke partijen niet meer bij de belastingdienst mogen opvoeren als aftrekpost.

De politieke pluriformiteit komt de Duitse belastingbetaler jaarlijks op een bedrag van maximaal 230 miljoen mark te staan. Het merendeel hiervan vloeit naar de twee grootste partijen, de CDU en de SPD.

In een tijd dat politie en banken in Duitsland het publiek bij herhaling waarschuwen niet met een teveel aan contanten over straat te gaan, is het de CDU, die juist hiervan een terugkerend patroon heeft gemaakt.

De voorbeelden op rij:

• In 1991 overhandigt wapenhandelaar Karlheinz Schreiber in Zwitserland één miljoen mark in contanten in een koffertje aan de toenmalige CDU-penningmeester Walter Leisler Kiep.

• Tussen 1993 en 1998 krijgt oud-kanselier Helmut Kohl van anonieme gevers ongeveer twee miljoen mark in contanten toegestopt, die de voorzitter van de christen-democraten via geheime rekeningen naar noodlijdende afdelingen in het oosten van het land laat vloeien.

• In 1997 maakt de CDU-fractie 1,5 miljoen mark over - niet via bank of giro maar in contanten - naar een van de geheime rekeningen, waarvan ex-kanselier Helmut Kohl zich ook bediende. Over dit punt is de positie van de nieuwe partijvoorzitter Wolfgang Schäuble in het geding, die immers toen al het estafettestokje van Kohl had overgenomen.

De golf aan negatieve publiciteit, die op grond van voorgaande zaken over de Duitse christen-democratie heen is gespoeld, blijkt de CDU weliswaar in de opiniepeilingen veel aan populariteit te kosten, maar roept bij de burger ook gevoelens op van solidariteit met Helmut Kohl.

De oud-kanselier ging afgelopen weekeinde op het bordes van de Rijksdag met een feestelijk glas champagne de nieuwe eeuw in. Bijna als vanouds overspoelde hem de roep 'Helmut, Helmut'. Het waren die nacht niet de artiesten, die belaagd werden om een handtekening, maar de staatsman uit Rijnland-Palts, aan wie Europa veel heeft te danken.