De nieuwe economie lag dit jaar iedereen voor op de tong. Eerst in academische kringen: technologie zou ervoor zorgen dat de Amerikaanse economie kan blijven doorgroeien zonder dat de inflatie wordt opgejaagd. Later werd de term ook gebezigd door de spreekwoordelijke slimme zwager op verjaardagsfeestjes, die zich op de beurs had 'volgeladen' met fondsen die in meer of mindere mate te maken hebben met telecom, it of internet. Want dat is de toekomst!

De zwager kreeg gelijk. Wie bleef zitten op voormalige beursparels als Unilever of Ahold trok aan het kortste eind. "Sommige particulieren hebben in zes weken tijd weer een nieuwe keuken verdiend", aldus Joof Verhees, hoofd trading van Rabo Securities. De koers/winstverhoudingen van de winnaars van 1999, naast nieuwkomers als KPNQwest, UPC en Versatel ook oudgedienden als KPN en Philips, zijn skyhigh. Als er al winst gemaakt wordt. Een fonds als UPC maakt miljoenenverliezen.

De oude waarderingsmethoden van analisten zijn dan ook razendsnel vervangen door bijvoorbeeld de koers/omzetverhouding. Ook wordt in plaats van de nettowinst de uit de VS overgewaaide 'EBITDA' steeds vaker uitgedragen: winst voor rente, belastingen en afschrijvingen (inclusief de afschrijving op goodwill). Een zegen voor bedrijven die met geleend geld eveneens peperdure branchegenoten opkopen.

Dat wil nog niet zeggen dat van irrationeel gedrag sprake is. Beleggers kijken nu eenmaal vooruit, en de verwachting is dat de 'nieuwe economie'-fondsen de grote geldmakers van de toekomst zijn. Bovendien verschillen de risico's enorm. "Softwareleveranciers, servicebedrijven en kabelmaatschappijen profiteren van het toenemende internetverkeer", aldus Ronald Doeswijk, strateeg bij Iris, de denktank van Rabobank en Robeco.

"En iedereen is het er wel over eens dat dát verkeer toeneemt. Aan de e-commerce-bedrijven, die spullen over het internet proberen te verkopen, zitten veel grotere risico's vast. Het is een markt waarop je heel makkelijk toe kunt treden. Het opzetten van een website kost zoveel niet. En niemand weet wie het uiteindelijk gaat maken." Wat dat betreft kunnen beleggers die zich beperken tot Nederland opgelucht ademhalen: het Damrak telt in tegenstelling tot de Amerikaanse beurzen nog altijd geen pure internetfondsen.

Vechtersmarkt

Tegelijkertijd is er bij verliezers als Ahold en Unilever ook meer aan de hand dan trendy beleggersgedrag, meent Doeswijk. "Beiden zitten op een echte vechtersmarkt, waar je de prijzen moet verlagen om marktaandeel te winnen. De koek groeit niet meer zo hard. Een groot verschil met de telecomsector, waar je zelfs met een gelijkblijvend marktaandeel hoge groei kunt laten zien. Het lange termijn-verhaal voor dit soort bedrijfstakken is dus prima. Op de korte termijn is het echter de vraag of er niet te snel is vooruitgelopen op de toekomstperspectieven. Wij raden aan om gefaseerd in te kopen. Er nu vol ingaan is te risicovol."

Ook andere market watchers zetten vraagtekens. Otto: "Straks krijgen we de nieuwjaarstoespraken, en dan moeten de bedrijven toch minimaal kunnen aangeven dat ze op koers liggen. Deze beurs biedt geen ruimte voor tegenvallers. Misschien vallen we volgend jaar terug op Ahold en Unilever. Het is in elk geval logisch dat de winstnemingen zullen plaatsvinden in de sterkst gegroeide fondsen."

Volgens Verhees kunnen de bomen op de effectenbeurzen wel degelijk tot in de hemel groeien. "Maar dan moeten alle seinen op groen staan. Nu staan er een paar op oranje, en een enkele zelfs op rood."

De grootste bedreiging: het aloude rentespook, dat de beurzen eerder dit jaar in zo'n verlammende greep had. Nu lijkt het niemand te deren dat de kapitaalmarktrente in zowel de VS als Europa de laatste maanden weer gestaag oploopt. "In de euforie laten we cruciale zaken links liggen", analyseert Verhees. "Eigenlijk is de rally die we eerder in januari 2000 verwachtten anderhalve maand naar voren getrokken. Uiteindelijk komt de schok als een dief in de nacht zo gaat het altijd. Let wel: ik voorzie géén crash-scenario's. Maar gedurende het eerste halfjaar zullen we de 600-grens nog wel zien."

Ook Delta Lloyd houdt met een correctie rekening. "De luchtbel wordt steeds groter", aldus Otto. "Met deze rentestand kan dat niet doorgaan. Een correctie van 10, 15% is niks. Maar uiteindelijk zal 2000 een positief rendement van zo'n 10% laten zien."

Het zou echter niet de eerste keer zijn dat de grenzeloze optimisten gelijk krijgen op Beursplein 5. En niet zelden worden de 'pessimisten' hierdoor meegesleept. "Ook als institutionele belegger kun je niet achterblijven", aldus Otto. "Met alleen 'oude' fondsen in de boeken kun je niet aankomen."