De buitenlandse partij die zes 'slapende' Nederlandse beursfondsen wil overnemen, bereikt waarschijnlijk vandaag nog een akkoord met het ministerie van Financiën over een fiscaal vriendelijke afwikkeling van de koop.

Dat meldden betrouwbare bronnen in Den Haag gisteren. Het gaat om de houdstermaatschappijen Dordtsche Petroleum, Calvé-Delft, TG Petroleumhaven, TG Oliehaven, Moeara Enim en Maxwell Petroleum, samen zo'n ƒ20 miljard waard. De handel in deze fondsen werd maandag voor onbepaalde tijd opgeschort.

De houdstermaatschappijen zijn alle ontstaan uit bedrijven die in de jaren zeventig door Shell en Unilever zjn overgenomen, en bestaan sindsdien uit niets meer dan flinke aandelenpakketten in deze AEX-fondsen.

De betreffende fondsen behielden de laatste jaren bestaansrecht doordat ze in tegenstelling tot Unilever of Shell de ontvangen dividenden niet in geld, maar in nieuwe aandelen (stockdividend) gingen uitbetalen. Hierover hoeft door de aandeelhouder geen belasting te worden betaald.

In het belastingplan 21e eeuw is dividend echter sowieso niet meer belastbaar. Daarnaast speelt de geringere verhandelbaarheid van de 'afgeleide' stukken de koersvorming hiervan parten. "Een buitenlands pensioenfonds koopt geen Dordtsche Petroleum, wel Shell", aldus Peter Paul de Vries, directeur van de Vereniging van Effectenbezitters (VEB). "Bovendien worden er ook geen opties op de Dordtsche verhandeld." Al met al noteren de stukken van de houdstermaatschappijen inmiddels fors lager dan die van Shell of Unilever, terwijl in het verleden soms van de omgekeerde situatie sprake was.

Daarmee lijkt het bestaansrecht van deze maatschappijen voorgoed verdwenen. Het probleem is echter dat bij de liquidatie ervan de fiscus de fondsen aanslaat voor het verschil tussen de oorspronkelijke boekwaarde van het aandelenpakket en de vele malen hogere huidige waarde. Pas in 2006, vijf jaar na de invoering van het nieuwe belastingsysteem, zouden de fondsen zonder tussenkomst van de belastingdienst de reserves kunnen uitkeren. Het voortijdig omzeilen hiervan via extra hoge dividenduitkeringen zou leiden tot een forse strafheffing.

Zonder vroegtijdige liquidatie zit er voor de fiscus echter ook niets in het vat. Juist hierdoor lijken het ministerie van Financiën en de koper elkaar te hebben gevonden. Met als resultaat dat het huidige koersverschil tussen de aandelen van de houdstermaatschappijen en de 'echte' beursfondsen (de discount) meerdere partijen ten goede zal komen.

Allereerst profiteren de aandeelhouders, want om de stukken binnen te halen zal de koper een forse premie bieden bovenop de huidige koers. Het resterende deel van de discount wordt verdeeld tussen de bieder en de fiscus. De eerstgenoemde krijgt daarmee tegen korting aandelen Shell en Koninklijke Olie; de staat mag rekenen op forse belastinginkomsten. In beurskringen werd gisteren niet uitgesloten dat ook afspraken zijn gemaakt over een fiscaal vriendelijke inkoop van eigen aandelen door Unilever en Shell. "Zeker voor Shell gaat dan een lang gekoesterde wens in vervulling", aldus een professionele belegger.

Vermogensbeheerder Veer Palthe Voûte heeft een sleutelpositie als het inderdaad tot een verkoop komt van de zes beursfondsen. Dit in Gouda gevestigde kantoor heeft volgens directielid mr. J. Voûte "heel grote posities" in een aantal van deze fondsen en voert hier ook het management over.

Voûte zegt desgevraagd echter dat hij niet weet wie de buitenlandse partij is die interesse heeft getoond in het kopen van de fondsen. Ook ontkent Voûte dat hij bij een afspraak met de Belastingdienst of het ministerie van Financiën is betrokken om de verkoop fiscaal vriendelijk te laten verlopen.

Vermogensbeheerders en beursanalisten die de affaire rond de fondsen op de voet volgen, melden dat Veer Palthe Voûte en zijn aandeelhouders een double whammy maken als het tot een verkoop komt. Double whammy betekent letterlijk "dubbele pech", maar heeft onder vermogensbeheerders juist een tegenovergestelde betekenis, namelijk "dubbelslag".

Deze dubbelslag slaat op het feit dat Veer Palthe Voûte en zijn aandeelhouders te maken hebben met twee soorten ondergewaardeerde aandelen. Allereerst zijn dat de aandelen van de fondsen TG Oliehaven en TG Petroleumhaven die door Veer Palthe Voûte worden beheerd. Beide fondsen zijn eind 1994, begin 1995 op de Amsterdamse effectenbeurs geïntroduceerd en beleggen via houdstermaatschappijen als Dordtsche, Maxwell Petroleum en Moeara Enim in Koninklijke Olie. De aandelen van deze houdstermaatschappijen zijn eveneens ondergewaardeerd.

Komt het tot een verkoop van al deze fondsen, dan zijn de via Veer Palthe Voûte ingestapte aandeelhouders spekkoper. Zij krijgen immers van alle fondsen de onbelast koerswinst uitgekeerd. Voûte: "Inderdaad gaan onze aandeelhouders dan een double whammy maken. En dat is geweldig. Ik ben daar heel blij mee." Voûte zegt "verrast" te zijn geweest toen de AEX de notering in de beursfondsen schorste. "Vanaf dat moment heb ik ook moeten afwachten wat er zou gebeuren."

Waarnemers op de beurs en in kringen van vermogensbeheer vinden dit laatste niet vreemd. "Het is heel goed mogelijk dat de koper rechtstreeks met Financiën heeft onderhandeld, zonder het management van de fondsen daarbij te betrekken", aldus deze zegslieden. "Is er een deal met Financiën, dan zal de koper met het bericht komen van een rechtstreeks bod aan de aandeelhouders. Je kunt dat niet helemaal vergelijken met een vijandelijke overname, maar het idee is wel hetzelfde."

De beleggers zullen hoe dan ook profiteren zodra de handel in de houdstermaatschappijen weer van start gaat. VEB-directeur De Vries: "De koersen zullen dan meteen keihard oplopen. Beleggers die het risico hebben genomen door in minder courante stukken te stappen, zullen daar rijkelijk voor worden beloond."