Canarische eilanden alternatieve
route voor illegale immigranten

door Gerrit-Jan Hoek - BARCELONA, woensdag

De autoriteiten van Fuerteventura en Lanzarote zijn de wanhoop nabij. De twee meest oostelijk gelegen eilanden van de Canarische archipel zijn sinds afgelopen zomer het favoriete doelwit van Spaanse en Marokkaanse maffia's, die met name Fuerteventura gebruiken als alternatieve route voor de mensensmokkel naar Europa.

Spaanse politieagenten voeren een illegale immigrant af, die met 21 anderen op een smokkelschip 500 kilometer uit de kust van Tenerife schipbreuk had geleden.

FOTO: AP

Duizenden illegale immigranten zijn de laatste maanden gedropt en zorgen voor een groeiend sociaal en humanitair probleem, dat de eilandbewoners en het Rode Kruis langzamerhand boven het hoofd begint te groeien.

Als 'politieagent' van de zuidflank van de Europese Unie is Spanje verplicht de illegale immigratie vanuit Afrika aan banden te leggen. De twee Spaanse enclaves op de Marokkaanse kust, Ceuta en Melilla, zijn intussen omzoomd met een groot hekwerk om te voorkomen dat immigranten clandestien de grens oversteken. In de Straat van Gibraltar zijn extra patrouilleboten ingezet om de stroom van 'pateras', miniscule houten roeibootjes met een buitenboordmotor waar je amper de Kager plassen mee kan oversteken, tegen te houden voordat zij de Costa del Sol bereiken. Het komende jaar wordt nog eens ƒ13 miljoen (van een totaal beschikbaar bedrag voor de komende jaren van ruim ƒ330 miljoen) extra geïnvesteerd in de bewaking, met name in twee hypergevoelige radarstations.

Door de verscherpte controle slaagt geen Marokkaan er meer in om zich in vrachtwagen tussen de sinaasappels of in kermiswagens te verstoppen en zo de overkant en het vermeende Walhalla te bereiken. Door de stringente bewaking worden ook steeds meer 'pateras' onderweg onderschept, als de roeibootjes al niet een prooi zijn geworden van de golven in de roerige Straat van Gibraltar die al honderden slachtoffers heeft geëist. En ook meer subtiele vondsten van de maffia zetten geen zoden meer aan de dijk. Vorige maand werd een Spaanse bende opgerold die met een luxe motorboot illegale immigranten transporteerde. De immigranten werden s nachts ingescheept in Ceuta en na een comfortabele oversteek, tegen betaling van ƒ10.000, in de jachthaven van Estepona druppelsgewijs 'uitgeladen' om geen argwaan bij de havendienst te wekken.

Voor de georganiseerde mensensmokkel biedt Fuerteventura echter een gouden alternatief. Het eiland ligt op amper 75 km van Tarfaya en kaap Juby ten zuiden van Agadir. De oversteek over dit stukje Atlantische oceaan is langer en vooral gevaarlijker dan vanuit Tanger of Ceuta naar Tarifa of de Costa del Sol. Maar dat weerhoudt de Marokkaanse maffia, die opereert vanuit El Aaiun in het voormalig Spaans Sahara, er niet van om de illegale pendeldienst nieuwe impulsen te geven. Volgens de Spaanse kustwacht bereikten vorig jaar officieel 66 bootjes Fuerteventura, die naar schatting 2000 illegale immigranten transporteerden. Dit jaar is dat aantal al meer dan verdubbeld. Ook al zijn er talloze boten verongelukt op het traject, waarbij alleen al in de afgelopen drie maanden meer dan 35 mensen verdronken omdat de vaak overbeladen roeibootjes omsloegen.

De Spaanse overheid zit met de handen in het haar. Want met de inzet van drie extra boten, die overigens door een stranding, motorpech en averij bij het uitladen allemaal niet operatief zijn, en de overplaatsing van een kleine honderd extra politieagenten en Guardia Civil is men er niet in geslaagd de illegale immigratie aan banden te leggen.

De immigranten die levend Fuerteventura bereiken, wacht alles behalve het paradijs. Het gros wordt gearresteerd kort nadat ze voet aan wal heeft gezet en zo goed en zo kwaad ondergebracht in een aangepaste loods van het oude vliegveld in afwachting van hun repatriëring. Een enkeling komt de depressie na arrestatie niet te boven en probeert om uitzetting en vernedering bij terugkeer te voorkomen door zelfmoord te plegen. Degenen die erin slagen om door de mazen van het net te glippen wacht een slavenbestaan voor een schamele hoeveelheid peseta's als illegale bouwvakarbeiders. Maar van integratie is geen sprake. Onder de 45.000 inwoners van Fuerteventura zijn de eerste symptomen van een ontluikende vreemdelingenhaat als zichtbaar.

Spanje ziet zich geplaatst voor een bijna onoplosbaar probleem. De enorme bevolkingsgroei in de meeste Afrikaanse landen en de torenhoge werkeloosheid bieden weinig perspectieven dat de stroom immigranten op korte termijn zal afnemen. Zelfs de wijziging van de Spaanse Vreemdelingenwet, die de mensensmokkelaars een straf in het vooruitzicht stelt van maximaal zeven jaar en zes maanden en forse geldboetes, zal weinig soelaas bieden.

En van Marokko hoeft Spanje al evenmin medewerking te verwachten. Twee Spaanse journalisten van de krant El Mundo del Siglo XXI schreven onlangs een onthullend verhaal over hun ervaringen als "illegale Zuid-Amerikanen zonder papieren" die van de diensten van de maffia gebruik wilden maken om clandestien Spanje binnen te komen. Zo bleek de kustwacht van Tanger totaal corrupt te zijn en ƒ10.000 per oversteek te verlangen van de maffia om de andere kant uit te kijken als een roeibootje het ruime sop kiest.