De Verenigde Staten krijgen de zwarte piet toegespeeld na het volledig mislukken van wereldhandelstop in Seattle. De 135 lidstaten van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) konden afgelopen weekeinde geen overeenstemming bereiken over een agenda voor een nieuwe onderhandelingsronde, die had moeten leiden tot verdere liberalisering van de mondiale handel.

De Amerikaanse president Bill Clinton, die volgens sommigen echt had gehoopt op een 'Clinton-ronde', zag de top in een fiasco eindigen nadat hij tevergeefs had getracht de leiders van de Europese Unie en Japan tot een akkoord te bewegen. De meeste delegaties gaven de VS de schuld: "De Amerikanen wilden hun eigen agenda doordrukken en waren blind voor de gevolgen", zo liet een EU-vertegenwoordiger bits weten. De Amerikaanse handelsgezant Charlene Barshefsky verwierp de kritiek en zei koeltjes: "Wij kwamen hier in ieder geval niet met de bedoeling om geen nieuwe handelsronde te lanceren."

Officieel is het ministersoverleg nu voor 'onbepaalde tijd opgeschort'. WTO-directeur Mike Moore voert de komende maanden tal van besprekingen om te bezien hoe de verschillen kunnen worden bijgelegd voordat een nieuwe ministersconferentie bijeen wordt geroepen.

Ook staatssecretaris Ybema (Economische Zaken) houdt de Verenigde Staten volledig verantwoordelijk voor de totale mislukking van de WTO-top. "De Amerikanen hadden prachtige woorden, maar de daden aan de onderhandelingstafel stonden daarmee in schril contrast", aldus een zeer teleurgestelde Ybema afgelopen weekeinde in het tv-programma Buitenhof.

De D66-staatssecretaris neemt het de Verenigde Staten vooral kwalijk dat zij zich tijdens de conferentie nauwelijks hebben ingezet voor het verbeteren van het milieu en de positie van de arme landen. Ook wilden de VS geen concrete maatregelen nemen tegen de bestrijding van kinderarbeid, zo stelt Ybema vast. "De Amerikanen hadden zeer mooie woorden over het uitbannen van de kinderarbeid. Het is dan buitengewoon schrijnend als er vervolgens niets gebeurt. Of dat immoreel is? Ja, het ligt er dicht tegenaan", aldus een boze Ybema.

Volgens de staatssecretaris heeft het geen zin om in het voorjaar weer een nieuwe WTO-top te houden. "Zolang de Amerikanen zich bezighouden met hun presidentsverkiezingen, zullen nieuwe onderhandelingen geen resultaat opleveren", zo schat Ybema in.

De D66-bewindsman noemt drie hoofdredenen voor het mislukken van de WTO-top. "De voorbereiding in Genève was heel slecht en de organisatie in Seattle is niet goed geweest. Vervolgens suggereerden de Amerikanen talloze maatregelen, maar daar is niets van terechtgekomen", aldus Ybema.

Europees handelscommissaris Pascal Lamy wees op de slotdag van de top een door Barshefsky voorgestelde eindverklaring als 'halfbakken' van de hand. Lamy keerde zich met name tegen het woord 'eliminering' met betrekking tot de Europese landbouwsubsidies. De Amerikanen bleven vasthouden aan hun eis tot opheffing van de exportsubsidies. Volgens Lamy was de WTO-top "een verloren kans en konden de verdedigende houdingen niet worden doorbroken."

Washington vindt dat Brussel zich koppig opstelt als het op de subsidies aankomt, ofschoon de EU-onderhandelaars toch bereid waren de VS enigszins tegemoet te komen. Ook op het gebied van biotechnologie (genetisch gemanipuleerd voedsel) stonden de EU en de VS lijnrecht tegenover elkaar. De EU wil tegen de zin van de VS vasthouden aan het beleid om genvoedsel in principe te weren. De VS haalden zich bovendien de woede van Japan op de hals door de halsstarrige weigering om te onderhandelen over anti-dumpmaatregelen waarmee de Amerikaanse markt wordt beschermd tegen goedkope importen.

President Clinton, die sterk had aangedrongen op overleg binnen de WTO over milieu- en arbeidsnormen, liet zich volgens waarnemers in Seattle meer leiden door overwegingen van binnenlandse politiek. De president wilde de steun behouden van aloude Democratische bondgenoten als de vakbeweging en milieugroepen, vooral nu zijn vice-president Al Gore een gooi naar het Witte Huis doet.

Clinton zou bang zijn geweest dat de dertien miljoen leden tellende vakbond AFL-CIO zich van de Democraten zou afkeren wanneer hij niet zou pleiten voor het oprichten van een 'werkgroep' over arbeidsnormen. Daarmee willen de vakbonden bereiken dat ontwikkelingslanden zich houden aan dezelfde strikte arbeidsvoorwaarden als in de geïndustrialiseerde wereld. Derde-Wereldlanden keerden zich fel tegen de plannen, die zij beschouwden als een verkapte vorm van protectionisme omdat landen die niet aan dergelijke normen voldoen, mogelijk getroffen zouden worden door sancties.