Van een onzer verslaggeefsters - WASSENAAR, dinsdag

Het Nederlandse poldermodel is de laatste jaren een non-profit exportproduct geworden: verscheidene vaderlandse politici maken er goede sier mee tijdens toespraken in het buitenland. Maar de consensus kraakt en piept nu de uitvoering van de sociale zekerheid ter discussie staat. De vakbonden dreigen immers uit alle overlegorganen te stappen als minister De Vries blijft vasthouden aan het nieuwe model voor de sociale zekerheid.

Zo'n vaart zal het echter niet lopen, zo kan worden afgeleid uit het gisteren gepresenteerde boek 'Let's talk Dutch now' over het poldermodel. Het boek werd in ontvangst genomen door de drie hoofdrolspelers van het in 1982 gesloten historische akkoord van Wassenaar, premier Kok, oud-premier Lubbers en voormalig werkgeversvoorzitter Van Veen. Het poldermodel blijkt echter al eeuwenoud te zijn en als logisch uitvloeisel van typisch Nederlands denken niet weg te saneren uit onze cultuur.

De herdenking van de fameuze dag waarop het poldermodel officieel werd gedoopt ging meteen over de huidige crisis in datzelfde model. Volgens oud-premier Lubbers mogen de huidige bewindslieden zeker niet te licht denken over de ontstane crisis in de sociale zekerheid. "De politiek moet de oorlogsverklaring van de werkgevers en vakbonden dan ook zeker serieus nemen", zegt de oud-premier, die echter niet verwacht dat deze discussie het einde van het poldermodel betekent.

Premier Kok, destijds FNV-voorzitter en bedenker van het akkoord, zegt het logisch te vinden dat er nu spanningen ontstaan tussen politiek en sociale partners. "Er moeten beslissingen genomen worden die diep ingrijpen in de rol van werkgevers en werknemers. De ervaring leert echter dat we er samen uitkomen", aldus de minister-president, die dan ook geen breuk verwacht in zijn poldermodel.

Het tegenwoordig zo luid bejubelde poldermodel is niks nieuws, zo meldt Metze in zijn boek dat als ondertitel 'Harmonie in de polder; uitvinding of erfenis?' heeft meegekregen. Het consensus-denken vindt volgens de auteur zijn oorsprong in de Gouden Eeuw. De verschillende geledingen in de maatschappij hadden gemeenschappelijke vijanden die beter tezamen bestreden konden worden.

Zo beet keizer Karel V van het Habsburgse rijk akelig in het stof toen hij de hoogheemraadschappen in de Lage Landen onder een centraal bestuurlijk regime poogde te brengen. Een soortgelijk plan van de Spaanse koning Filips II leed eveneens schipbreuk omdat Nederlanders te zeer hechtten aan lokaal en decentraal bestuu. Ze werkten intensief samen om hun verworvenheden te behouden.

Niks nieuws onder de zon dus toen in 1982 het akkoord van Wassenaar werd gesloten, waarbij werkgevers, werknemers en overheid gezamenlijk plannen smeedden om het land van de ondergang te redden. Nu waren het geen Spanjaarden of overstromingen die een bedreiging vormden, maar een ernstige economische recessie.