In Tudjmanistan geloven de mensen nog in sprookjes. Een 77-jarige aan kanker lijdende patiënt zal daar binnen zestig dagen uit zijn wekenlange diepe slaap ontwaken. Hij zal resoluut de slangen uit zijn lichaam verwijderen en de apparatuur die zijn organen in leven hield uitschakelen. Vervolgens trekt hij een wit uniform aan om zijn land met hernieuwde kracht te leiden.

Franjo Tudjman
...doodsstrijd...

Het sprookje zal niet uitkomen en Tudjmanistan komt op geen enkele kaart voor. In de echte wereld gaat het om Kroatië waar president Franjo Tudjman nu al 27 dagen voor zijn leven vecht. De doodsstrijd is vergelijkbaar met die van een voormalige landgenoot en collega militair: maarschalk Tito, die honderd dagen nodig had om te sterven.

De uiterst nationalistisch ingestelde president was weliswaar niet geliefd bij het Westen, maar zijn aanwezigheid zorgde wel voor stabiliteit. Juist omdat Tudjman met zo'n krachtige hand regeerde, vreest men na zijn dood voor hernieuwde onrust op de nog nauwelijks stabiel te noemen Balkan.

In Zagreb maakt met name de Kroatische Democratische Unie (HDZ) zich zorgen. Dank zij Tudjman had deze uit diverse stromingen bestaande coalitie het sinds het uitroepen van de zelfstandigheid in 1991 voor het zeggen.

De HDZ staat er beroerd voor in de opiniepeilingen. De bevolking is de armoede en de corruptie zat. Het land moet voor het einde van januari parlementsverkiezingen houden. Als daar nog eens presidentsverkiezingen overheen komen dan dreigt de HDZ ook die post te verliezen. Vandaar dat de constructie is bedacht dat de president voor 60 dagen "tijdelijk ongeschikt" is verklaard. Een termijn die zelfs nog verlengd kan worden.

De HDZ zegt daarmee te willen voorkomen dat de president 'politiek levend wordt begraven'. In feite tracht men wanhopig tijd te winnen om ook zonder Tudjman een winnende strategie te kunnen verzinnen.

Een optimistisch toekomsscenario is dat na de dood van Tudjman de democratische krachten de overhand zullen krijgen. De HDZ zal in die visie worden geleid door de huidige minister van Buitenlandse Zaken, Mate Granic. Hij geldt als een vertegenwoordiger van de liberale vleugel en is een voorstander van een snelle integratie met Europa.

Veel meer dan de nationalist Tudjman zou Granic bereid zijn te voldoen aan de eisen van de EU. De belangrijkste daarvan zijn: volledige samenwerking met het VN-tribunaal voor oorlogsmisdaden in Den Haag. Een grotere bereidheid om de verdreven Kroatische Serviërs naar hun huizen terug te laten keren. En betere voorwaarden scheppen voor eerlijke en vrije verkiezingen.

In dat geval richt Kroatië het vizier op de EU en heeft Brussel er naast Slovenië weer een betrouwbare toekomstige partner uit het uiteengevallen Joegoslavië bij.

Er bestaat echter ook een voor het westen veel minder aantrekkelijk scenario. Binnen de HDZ heeft de Kroatisch Bosnische maffia uit de verdeelde stad Mostar veel invloed. Zou hun stroman, de extreem nationalistische Ivic Pasalic, de scepter van Tudjman overnemen dan staat zelfs het Dayton-vredesakkoord op springen.

Pasalic vindt nog steeds dat een deel van Hercegovina bij Kroatië moet worden getrokken. Hij heeft daarbij de steun van invloedrijke 'zakenmensen' die rijk zijn geworden dank zij de oorlog en nog steeds profiteren van de geringe mate van controle in Bosnië.

Kroatië en de regerende HDZ-partij staan dus op een splitsing waar men twee kanten op kan. De ene weg leidt naar een democratische staat naar Europees voorbeeld, de andere naar een boevenrepubliek volgens beproefd Balkan-model.