Paarse partijen kraken
houding sociale partners

Van onze parlementaire redactie - DEN HAAG, donderdag

De coalitiepartijen PvdA, VVD en D66 hebben gisteren felle kritiek geuit op de houding van de sociale partners in de ruzie met het kabinet rond de nieuwe opzet van de sociale verzekeringen. Vooral FNV-voorman De Waal krijgt het voor zijn kiezen.

D66-fractievoorzitter De Graaf haalde na het paarse overleg in het Torentje hard uit naar de vakbondsleider. "De Waal moet eens ophouden met die platte retoriek. Het gaat hier om belangen van werklozen en arbeidsongeschikten. Het kabinet de oorlog verklaren is onverantwoord", aldus De Graaf.

Ringeloren
De D66-leider benadrukte dat de toestemming van de sociale partners niet noodzakelijk is om wetgeving te maken. "Als ze niet willen praten, dan is dat jammer. Uiteindelijk beslissen toch kabinet en Kamer."

Het bevreemdt De Graaf dat de werkgevers zich zo laten ringeloren door de vakbonden. "Het is mij volstrekt onduidelijk waar de werkgevers staan in deze discussie", aldus De Graaf.

PvdA-fractievoorzitter Melkert, die van de vakbonden het verwijt krijgt dat de PvdA hun belangen onvoldoende heeft verdedigd in het compromis-akkoord, sloeg een duidelijk mildere toon aan.

Melkert denkt dat kabinet en sociale partners elkaar nog wel tegemoet kunnen komen, omdat het kabinetsvoorstel "voldoende ruimte" biedt om bepaalde wensen van vakbonden en werkgevers te honoreren.

Repareren
"Gisteren is het niet goed gegaan, dat staat vast. Hier past geen dichtslaan van deuren. Die breuk moet gerepareerd worden. Het voorstel van het kabinet is niet op alle punten even helder. Ik zie daar nog wel ruimte", aldus Melkert.

De VVD vindt de opstelling van de werkgevers "onbegrijpelijk". De liberalen vinden dat zij een helder standpunt moeten innemen en zich niet moeten verschuilen achter "het geschreeuw van de vakbonden". Het VVD-Kamerlid Essers vermoedt dat de werkgevers en bonden minder eensgezind zijn dan ze nu doen voorkomen. "De werkgevers hebben precies datgene gekregen waarvoor ze de afgelopen maanden de deur in Den Haag hebben platgelopen."

Paars compromis laat
poldermodel wankelen

door Marjan van Beuningen en Mirjam Brinks - ZOETERMEER, donderdag

Om het paarse kabinet intact te kunnen houden lijkt het roemruchte poldermodel te moeten sneuvelen. "In het nieuwe plan voor de uitvoering van de sociale zekerheid was niet de kernvraag: hoe bestrijden we de grote wao-instroom, maar hoe krijgen we evenwicht tussen PvdA en VVD", zegt K. van der Pol, directievoorzitter van Relan, de holding waar de uitvoeringsinstellingen (uvi's) Cadans en Guo onder vallen.

De liberalen wilden marktwerking en de PvdA wilde een grotere overheidsinvloed. Van der Pol: "In het nieuwe model krijgen de socialisten inderdaad hun staatsbedrijf. Dit was echter alleen mogelijk als de VVD aan de reïntegratiekant wel die marktwerking zou krijgen." De directievoorzitter spreekt hier cynisch van een 'Van Basten doelpunt'. "Razend knap dat ze dat voor elkaar hebben gekregen."

Volgens Van der Pol kan het niet anders dan dat dit paarse compromis uitloopt op een drama. "De politiek heeft werkelijk geen idee wat ze over zich afroept", meent hij. Bij de gigantische operatie die moet leiden tot één uitkeringsgigant (Uitvoeringsorgaan Werknemersverzekeringen, UWV) zijn 20.000 mensen betrokken.

"Als een normaal bedrijf zo'n enorme reorganisatie doorvoert, denk alleen maar eens aan een fusie of overname, gaat daar uitgebreid onderzoek aan vooraf. In plaats van een degelijk rapport waarin de voor- en nadelen van de mono-uvi staan vermeld, krijgen wij nu een brief van slechts 13 velletjes die meldt hoe het er globaal uit moet gaan zien", aldus de Relan-directeur. Hij vindt het bovendien onvoorstelbaar dat de bewindslieden nooit hierover met de uvi-directeuren van gedachten hebben gewisseld.

Ook inhoudelijk heeft Van der Pol wel wat harde noten te kraken. Zo blijft de reïntegratietaak wel in private handen. Van der Pol: "Grote ondernemingen met een afdeling personeelszaken kunnen prima uit de voeten met het voorgestelde model. In het midden- en kleinbedrijf gaat het echter absoluut niet werken. De individuele ondernemers zijn straks gedwongen hun financiële risico's af te dekken. Zij zijn niet ingericht om zich te concentreren op arbodiensten en reïntegratie. Bovendien hebben ze geen interne personeelsvertegenwoordiging. Dus behalve de mkb-ondernemer is ook zijn werknemer de klos."

Ondanks de vele bezwaren vanuit de uvi-wereld zullen de holdings zich schikken naar de wensen van de politiek. "Wij zijn al jarenlang een dienstverlenende organisatie. Het zit niet in ons bloed om enorm dwars te gaan liggen. Bovendien worden onze 'klanten' daar de dupe van en niet de overheid", zegt Van der Pol.

Wel wordt de mogelijkheid van het indienen van een schadeclaim bekeken. De SFB Groep heeft zelfs al aangegeven zeker een schadeclaim bij de overheid neer te leggen. Er is immers de afgelopen jaren erg veel geïnvesteerd in het model waarin sprake was van marktwerking.

De Relan-directeur zegt de woede van de sociale partners goed te begrijpen. "Eigenlijk zijn ze veel te laat boos geworden. Hun rol is de afgelopen jaren al aanzienlijk teruggedrongen. Iedere keer weer zijn het de werkgevers en de vakbonden die eruit worden gewerkt zonder dat de overheid er zelf iets van bakt." Toch vreest Van der Pol dat ook de sociale partners zich uiteindelijk zullen moeten schikken naar het kabinetsbesluit. "Ik ga er desondanks vanuit dat deze 'oorlogsverklaring' op termijn het einde van het poldermodel betekent."

Volgens W. Dercksen, directeur van het Bureau voor Economische Argumentatie van accountantskantoor KPMG (KPMG BEA) en tevens hoogleraar sociaal economisch beleid aan de universiteit van Utrecht komt het poldermodel op de lange termijn inderdaad in gevaar. Doordat de vakbonden straks niets anders rest dan zich volledig te storten op de cao-onderhandelingen, zullen ze alles in het werk stellen om goede cao's af te sluiten. Daarmee komt de loonmatiging, een zeer belangrijk element in het poldermodel, behoorlijk onder druk te staan. De vakcentrales worden echte 'poenbonden', meent de hoogleraar.

"Het besluit om de sociale partners op een zijspoor te plaatsen is al tijdens de parlementaire enquête van Buurmeijer in 1993 begonnen. Vanaf dat moment raken de werkgevers en vakbonden steeds meer verantwoordelijkheden kwijt. Nu wordt de sociale partners zelfs het laatste dat ze nog over hadden, verantwoordelijkheden op het terrein van arbeidsvoorziening, ontnomen", legt Dercksen uit.

Zelf heeft de hoogleraar sociaal economisch beleid ook zo zijn twijfels over het nieuwe model voor de uitvoering van de sociale zekerheid. Net als Van der Pol verwacht ook hij dat door één uitkeringsfabriek het aantal wao'ers alleen maar verder zal toenemen. "Ik vrees alleen dat er geen weg meer terug is. Als de politiek het hele plan opnieuw gaat bekijken en vervolgens weer omgooien, is de chaos helemaal compleet", zegt Dercksen.

Van hoofdrol naar bijrol