Inhoudelijk is er in Bonn zoals verwacht niets afgesproken. Maar de opstelling van de deelnemende landen heeft een belangrijke ommezwaai gemaakt. Iedereen is van mening dat er zo langzamerhand spijkers met koppen moeten worden geslagen.

Het blok van de olieproducerende landen (Opec), traditioneel tegenstander van klimaatafspraken, vertoont scheuren. De Opec-landen, bang voor dalende olieopbrengsten als gevolg van de afspraken, eisten compensatie. Maar volgens minister J. Pronk (Milieu) ligt alleen Saoedi-Arabië nog dwars.

De dadendrang van de deelnemers legt een grote druk op de conferentie in Den Haag. Want daar moet het gaan gebeuren en er liggen nog veel gevoelige onderwerpen op tafel.

De vraag rijst of de negen maanden die de landen rest om de volgende conferentie voor te bereiden, wel voldoende zijn om daar echt baanbrekende afspraken te kunnen maken. Pronk, die in Den Haag de voorzittershamer over zal nemen, laat dan ook geen kans onbenut om te benadrukken dat de huidige Poolse voorzitter Szyszko verantwoordelijk is voor de voorbereidingen van de zesde milieutop. "Maar ik zal er wel nauw bij betrokken zijn", aldus Pronk. Om het pad iets te effenen, is in Bonn afgesproken dat in aanloop naar de volgende conferentie twee extra bijeenkomsten zullen worden georganiseerd.

Het heetste hangijzer is dat er duidelijkheid moet komen over de manier waarop het land de uitstoot van broeikasgassen mag verminderen. De Verenigde Staten willen zo veel mogelijk marktwerking, maar de EU-lidstaten willen percentages afspreken over de binnenlandse inspanningen.

Ook moet nog besloten worden over het controlemechanisme en of er sancties verbonden zullen worden aan het niet halen van de doelstelling van het Kyoto-verdrag. Daar is in 1997 afgesproken om de CO2 uitstoot wereldwijd met vijf procent te verminderen. Om alle ruim 150 landen op een lijn te krijgen over de manier waarop zal nog een hele klus worden.

Dan is er nog de discussie over kernenergie. Sommige landen, zoals Canada en Japan, zijn van mening dat kernenergie kan worden beschouwd als een vorm van milieuvriendelijke hulp aan ontwikkelingslanden. Kerncentrales stoten immers geen broeikasgassen uit.

Maar volgens Pronk vervang je daarmee het ene milieuprobleem door het andere. De Finse voorzitter van de EU-milieuraad S. Hassi wees er donderdag nog eens fijntjes op dat iedereen zich wel moest realiseren dat Kyoto het meest ambitieuze en ingewikkelde verdrag is in de wereldgeschiedenis.