Wat wond de Aziaten zo op aan het plaveisel op de hoek van de Zimmer- en Friedrichstrasse dat zij er een foto van wilden maken? Het geasfalteerde wegdek werd op één plaats door een dubbele rij kinderhoofdjes in tweeën gedeeld.

Om de zoveel meter lag tussen de kasseien een stalen plaat. De Japanners stelden hun lenzen scherp op de tekst, die hierin was gegraveerd: 'Berliner Mauer 1961-1989'. De opluchting was van hun gezichten af te lezen. "We hebben de Muur gevonden. Eindelijk."

Het harde bewijs was op straat ingemetseld. Op dit kruispunt stond tien jaar geleden in de Berlijnse stadswijk Mitte de 'antifascistische beschermingswal'.

De Japanners keken van beneden naar boven en van links naar rechts. In hun gedachten richtten ze de Muur weer even op. Eén van de Aziaten poogde met een uitgerekt lijf de rand van het denkbeeldige bouwwerk aan te raken. Als een pantomimespeler stond hij in het niets te graaien.

Na welgeteld 10.315 dagen brak het volk uit zijn omheining. De grens van 3,60 meter hoog en 22 centimeter dik werd onder de voet gelopen. Na tien jaar lijkt zelfs de herinnering aan de barrière, die ruim 400 mensen het leven kostte, te zijn verdwenen.

De Kroatische romanschrijfster Slavenka Drakulic deed wat zoveel toeristen doen die een bezoek brengen aan Berlijn. Zij nam een toeristenbus en liet zich rondrijden door de stad.

"Tijdens deze tweeënhalf uur durende tocht werd niet één maal de Muur genoemd. Ook niet met een enkele verwijzing. Het was alsof het bouwwerk nooít had bestaan. Ik denk dat Berlijn nu als één stad wordt gezien en men om die reden niet naar de vroegere tweedeling verwijst. Zeker niet tegenover domme toeristen." De schrijfster was met stomheid geslagen. Ze zette haar indrukken op verzoek van het dagblad Der Tagesspiegel op papier.

"Natuurlijk was er de behoefte dit jarenlange gezwel kwijt te raken. Maar dit verbergen, deze opvallende ontkenning, verbaast mij. Doet de scheiding van weleer ook nu nog, na bijna tien jaar, zo veel pijn dat zij om iedere prijs moet worden verborgen? Is deze stad een kankerpatiënt, die denkt dat de pijn vanzelf wel verdwijnt als er geen aandacht aan wordt geschonken?"

Niet alleen bij de Kroatische schrijfster en de groep nieuwsgierige Japanners brandde dezelfde vraag op de lippen: "Waar liep de Muur?" Alle toeristen stellen hem tijdens hun bezoek aan Berlijn. "Where was the Wall? Wo war die Mauer?"

Ook het woud van wachttorens is bijna uit het straatbeeld verdwenen. Vanuit deze 12 meter hoge uitkijkposten hielden gewapende Oost-Duitse Volkspolizisten (Vopo's) de 'Todesstreifen' in de gaten. Dat waren kale vlaktes met prikkeldraadversperring en ingegraven landmijnen als laatste aanloop naar de Muur.

In heel Berlijn is één wachttoren voor het publiek toegankelijk. Deze uitkijkpost staat aan de Schlesische Strasse/Am Treptower Park. Een groep kunstenaars liet er begin jaren negentig het oog op vallen. De toren werd dank zij hun inspanningen op de monumentenlijst geplaatst en kreeg de naam 'Museum van de verboden kunst'. Er worden sindsdien exposities gehouden, maar de bezoeker krijgt na het beklimmen van de steile stalen trappen ook een indruk hoe het bewakingssysteem van de DDR functioneerde.

Niemand hoeft te schrikken van de confrontatie met de Vopo, die op de bovenste verdieping van de wachttoren dienst doet. Het gaat om een even perfecte als onschuldige imitatie van een echte grensbewaker. Een bezoekster drukte de man onlangs een dikke lippenstiftzoen op de wang. Want kwaad doen, dat kan deze Vopo gelukkig niet meer.