De 'hele wereld' kent het Nederlandse poldermodel. Maar als de polder op missie naar het buitenland gaat, mag alleen het bedrijfsleven mee. Dat kan niet kloppen, zo vond CNV-voorzitter Doekle Terpstra. En dus kaartte hij de kwestie bij Economische Zaken aan. Het resultaat: aan de Nederlandse handelsmissie die gisteren terugkeerde uit Cuba nam voor het eerst ook een vakbond deel. Terpstra: "Natuurlijk zijn er bedrijven die tegen me zeggen: zanik niet, ik ben hier om zaken te doen."

"Wijers moest niets van onze participatie in handelsmissies hebben. Toen ik hem dat voorstelde, kreeg ik nul op het rekest. 'Het gaat om het zakendoen, niet om sociale kwesties', zei hij dan. Dat we nu toch meegaan is primair de verdienste van Ybema."

Gerrit Ybema, staatssecretaris van Economische Zaken denkt volgens het CNV heel anders dan zijn partijgenoot Hans Wijers, oud-minister van hetzelfde departement. De laatste dacht in politieke en economische kaders, de eerste heeft "oog voor de balans".

De gedachte om als vakbond een stoel in de BV Nederland-bus te reserveren, kwam vorig jaar op, aldus Terpstra. "Dat was bij de handelsmissie naar Zuid-Afrika. Ik zag de Nederlandse werkgevers destijds aanschuiven met de plaatselijke vakbeweging. Toen dacht ik echt: dit is de wereld op zijn kop. Het bedrijfsleven heeft zich nooit ingespannen voor het afschaffen van de apartheid. Het CNV hoort daar te zijn!"

De christelijke vakbond startte een lobby om bij politiek gevoelige handelsreizen het sociale gezicht van Nederland te vertegenwoordigen. Inmiddels is de eerste vakbondsdeelname aan een missie een feit. "Wij hoeven vanaf nu echt niet bij alle missies te zijn", aldus de CNV-voorzitter. "Het gaat om deelname aan reizen naar politiek controversiële landen. Dan moet het een automatisme zijn. Op Cuba heeft onze fysieke aanwezigheid alleen al bijgedragen aan een groter toegekend gewicht voor de mensenrechten van deze missie."

Want een ding moge duidelijk zijn: Terpstra en zijn meegereisde secretaris buitenland, Gerrit Pruim, zien hun deelname als een daverend succes. "Ik ben er absoluut van overtuigd dat onze participatie van waarde is geweest. Veel individuele ondernemers geven ook aan dat zij er blij mee zijn."

"Natuurlijk zijn er bedrijven die zeggen: klets niet, ik ben hier om zaken te doen. Maar de overheersende boodschap is dat samenwerking tussen werkgevers en werknemers ook op dit vlak kan worden geëtaleerd."

Vlak voor de reis naar Cuba aanving zat het CNV heel wat minder lekker in zijn vel, bekent Terpstra. "Ik heb het absoluut spannend gevonden. Tijdens zo'n reis let iedereen op iedereen - de politiek op het bedrijfsleven, het bedrijfsleven op ons, enzovoort. Die anderen denken toch: ojee, als het CNV nu maar geen gekke dingen gaat doen. Een deel van de werkgevers was als de dood dat sociale kwesties en mensenrechten de missie zouden gaan overheersen."

De voorzitter zegt er zelf alles aan te hebben gedaan het wantrouwen weg te nemen. "Het was een kwestie van spanning opbouwen en integreren. Ik vond het zwaar om niet geïsoleerd te raken van het zakenbelang van deze reis. Maar je moet het aandurven elkaar toe te spreken en te corrigeren."

Wie heeft u gecorrigeerd?

Terpstra lacht, twijfelt en zegt: "We hebben niet gecorrigeerd maar wel het debat scherp gehouden. En Ybema heeft dat zeker goed scherp gedaan."

Het moeilijkste van de missie vond de vakbondsman om zich geen rad voor de ogen te laten draaien. "Je krijgt hier heel misleidende beelden. Zo van: het land gaat economisch open dus het zal wel beter gaan. Maar de samenleving is zich helemaal niet aan het openen. Dat is de val. Je moet vreselijk oppassen dat je niet gaat glijden op de schaal. Natuurlijk kan een systeem dat in veertig jaar tijd is opgebouwd niet plotseling veranderen. Het zorgwekkende is echter dat er ook absoluut geen signalen in die richting zijn. Ik heb het gevoel dat de wereld zich openstelt voor Cuba, maar niet andersom."

Voor de niet erkende vakbond op Cuba, CUTC, is de komst van het CNV in Terpstra's ogen daarom een must. "De Cubaanse dissidenten willen hun verhaal kwijt. Voor hen is dit een unieke kans hun stem te laten doorklinken tot in Nederland. Wij op onze beurt willen een werkprogramma, een bilaterale relatie, met de CUTC afsluiten. Dat kan je zien als een soort contract. Doen we toch nog hetzelfde als het bedrijfsleven."