Voor iedereen die een beetje thuis is in de fiscale materie is het volstrekt duidelijk dat het behandelen en aannemen van het ingrijpende en gecompliceerde wetsvoorstel voor het nieuwe belastingstelsel 2001 in zo'n drie maanden tijd "volkomen gekkenwerk is".

Dr. Nico Nobel, hoofdredacteur van de fiscale nieuwsdienst Fiscaal up to Date in Den Haag, windt er geen doekjes om. Het zit hem erg dwars dat de bewindslieden Zalm en Vermeend (Financiën) de Tweede Kamer onder forse druk zetten om hun wetsvoorstel, dat zij 14 september presenteerden, zo snel mogelijk aan te nemen. In het eerste kwartaal van 2000 is de Eerste Kamer aan zet. Maar in tegenstelling tot de Tweede Kamer kan de senaat het wetsvoorstel niet wijzigen en er alleen "ja" of "nee" tegen zeggen. Zalm en Vermeend willen dat de wet op 1 januari 2001 effectief wordt.

"Het wetsvoorstel Belastingherziening 2001 gaat iedere belastingbetaler en dus de gehele samenleving aan. Het bevat een aantal zeer fundamentele ingrepen in het belastingstelsel. De materie is niet alleen principieel belangrijk maar ook fiscaal-technisch zeer moeilijk. Bovendien zijn de budgettaire gevolgen voor de staat en voor de burgers lastig in te schatten", aldus Nobel.

Nobel staat bekend als de "luis in de pels" van het Nederlandse belastingwereldje. Na een loopbaan als belastingadviseur startte hij Fiscaal up to Date. Deze onafhankelijke nieuwsdienst verzamelt en publiceert alle belangrijke rechterlijke uitspraken over belastingen, alsmede alle fiscale wetsvoorstellen en richtlijnen van het ministerie van Financiën. Ook probeert Fiscaal up to Date informatie boven water te halen over allerlei belangwekkend fiscaal beleid.

Voor de duidelijkheid schetst Nobel nog maar eens de hoofdpunten van de belastingherziening. Het zogenaamde draagkrachtbeginsel, met het adagium "de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten" wordt overboord gezet. Onder het huidige stelsel worden alle inkomsten die iemand heeft, bij elkaar opgeteld en belast tegen het progressieve (oplopende) tarief in de inkomstenbelasting.

Straks komt er een aparte heffing van effectief 1,2% over het vermogen van burgers. Dat leidt er toe dat inkomen uit werk zwaarder wordt belast dan inkomen uit sparen en beleggen, aldus Nobel. Verder komen er fundamentele wijzigingen in de aftrekposten (die vrijwel helemaal komen te vervallen), buitengewone lasten, de auto van de zaak, lijfrenten, kapitaalverzekeringen en in allerlei regels voor ondernemers. De belastingvrije som wordt vervangen door een 'heffingskorting', de btw gaat van 17,5 naar 19 procent en daarnaast worden er nog "honderden fiscaal-technische wijzigingen" voorgesteld.

Al met al is er veel tijd nodig om alles tegen het licht te houden, aldus Nobel. De Tweede Kamer dreigt echter in tijdnood te komen, omdat er bovendien ook nog vier zware wetsvoorstellen moeten worden behandeld voor het Belastingplan 2000, betoogt hij. Deze wetsvoorstellen staan los van de grote herziening in 2001 en moeten al op 1 januari 2000 ingaan.

"Maar is het noodzakelijk voor het kabinet om zo snel te scoren?", vraagt Nobel zich af. "Uiteraard wél indien het kabinet bang is dat er bij diepgaande bestudering van de materie in de samenleving steeds meer tegenstand zal ontstaan, waardoor het paradepaardje van paars in de gevarenzone zou kunnen komen. Dat is dan ook kennelijk het enige motief voor de enorme tijdsdruk die op het parlement wordt uitgeoefend. Er is namelijk geen redelijk argument waarom de nieuwe wet per se al in 2001 in werking moet treden en niet kan wachten tot 2002."

Nobel verwijst naar de huidige Wet inkomstenbelasting, die dateert van 1964. "De parlementaire behandeling heeft toen vijf jaar geduurd. De toenmalige wijzigingen waren veel minder ingrijpend dan nu het geval is. Ik wil het tempo uit de jaren zestig niet aanprijzen, maar het verschil met nu geeft toch wel te denken. De huidige Wet inkomstenbelasting is de afgelopen decennia op veel plaatsen 'gerepareerd'. Daar heeft Vermeend als Kamerlid en als staatssecretaris een zeer grote bijdrage aan geleverd. De opgelapte Wet inkomstenbelasting verdient weliswaar nog steeds geen schoonheidsprijs, maar er is geen sprake van dat deze wet niet nog een jaartje langer zou meekunnen."