&referer=" WIDTH="0" HEIGHT="0" BORDER="0" ALIGN="LEFT" ALT="">

zaterdag 23 oktober 1999

'Tenzij we paniek krijgen, zijn aandelen op bodem' In blinde paniek werden miljoenen aandelen gedumpt. Miljonairs werden in één klap bedelaars. De wereldeconomie kreeg een enorme dreun. De grote crash van Wall Street in 1929 heeft diepe sporen nagelaten; beleggen is nooit meer hetzelfde geworden. Dit weekeinde is het precies 70 jaar geleden dat Wall Street de wereld schokte. Van een onzer verslaggevers - NEW YORK, zaterdag Rond de crash van 1929 bestaan talloze verhalen. Over de rivier Hudson die vol zou liggen met lijken van beurshandelaren die zelfmoord pleegden; over gerespecteerde bankiers die een dag voor de grote koersval nog adviseerden om aandelen te kopen; over de slimmerikken die kort voor 'zwarte donderdag' hun aandelen verkochten; over de boodschappenjongen die voor de grap een dollar bood voor aandelen en prompt hele pakketten kreeg aangeboden, aandelen die een paar weken eerder nog $44 waard waren. Sommige van de verhalen zijn waar, andere zijn fabels. De massale zelfmoord-golf onder handelaren en beleggers is zo'n fabel. Het verhaal over de eeuwig optimistische analisten is wel waar. In de Rabo-agenda Ups and Downs wordt de bankier McNeel geciteerd die precies één dag voor de grote klap adviseert: "Tenzij we paniek krijgen - wat niemand serieus gelooft - hebben aandelen de bodem bereikt." De volgende dagen gebeurt precies het tegenovergestelde. De paniek slaat wél toe. Op woensdag 23 oktober 1929 (vandaag 70 jaar geleden) beginnen de koersen weg te glijden. Het aanbod van aandelen overtreft de vraag verre. De dag erna slaat de blinde paniek toe. De koersen storten in, de chaos is groot en de dag gaat de geschiedenis in als 'Black Thursday'. Schokken De crash van '29 treft Amerika zo hard omdat in de jaren ervoor het volkskapitalisme is ontstaan. Gedreven door de snel stijgende koersen hebben miljoenen nieuwe beleggers de markten bestormd. De jaren '20 zijn namelijk economisch gezien goede jaren. De productiviteit stijgt en in grote lagen van de bevolking ontstaat financiële ruimte voor besparingen. Een deel van die besparingen vloeit naar de effectenbeurs. In de jaren '20 ontwikkelen de bankiers ook allerlei nieuwe financiële producten. Zo komen er talloze beleggingsfondsen die heftig speculeren. Ook een trucje uit de vastgoedwereld doet zijn intrede in de financiële: de optie. Weliswaar wordt de term optie niet gebruikt maar de methode is soortgelijk. Speculerend op oplopende koersen worden rechten verhandeld om op termijn aandelen te kopen. De speculanten moeten flinke margins aanhouden bij de banken. Vooral het jaar 1928 wordt beheerst door een hosannah-stemming. De koersen van aandelen blijven stijgen. Verliezen op Wall Street lijkt onmogelijk. Beleggen in aandelen wordt een volkssport. De koersen staan vaak op de voorpagina's van de kranten. Wie niet meedoet met het feest, krijgt het imago van een sukkel. De beurs wordt bovendien steeds beter bereikbaar voor de beleggers. Telefoons en de telegraaf vergemakkelijken het contact tussen belegger, bank en Wall Street. Bovendien komt de informatie van de beurs op veel actuelere basis beschikbaar. De nieuwbakken beleggers van de jaren '20 reageren steeds sneller op ontwikkelingen op de beurs. De schokken op Wall Street worden steeds groter. Al in 1928 (ruim een jaar voor de échte crash) gaan de koersen van grote bedrijven met dollars tegelijk omhoog of omlaag. Zodra een fonds flink gedaald is, komen er prompt koopjesjagers de markt in waarna de koersen weer snel opveren. De juichstemming houdt onverminderd aan. Het blijft omhoog gaan. De Dow Jones-index tikt in september '29 zijn hoogste punt aller tijden op ruim 380. In de weken daarna zakken de koersen een beetje weg. Er is nog geen spoor van paniek. Sterker nog, tienduizenden beleggers kopen op basis van de lagere koersen fors in. De aankopen worden gefinancierd met geleend geld, een inmiddels breed geaccepteerde methode van beleggen. Paniek En dan gaat het mis. Op 23 oktober beginnen de verkooporders de aankooporders te overtreffen. De koersen dalen in hoog tempo, de omzetten zijn fors. Gek genoeg is er nog geen paniek bij de beleggers. Bij de banken echter neemt de nervositeit toe. De geleende bedragen om aandelen te financieren zijn bij steeds meer beleggers groter dan de waarde van de onderliggende aandelenpakketten. Her en der worden de eerste pakketten aandelen op last van de banken verkocht. De dag erna wordt geschiedenis geschreven. Amerika wordt overspoeld door paniek. De koersen beginnen te dalen. Verkooporders stromen binnen van alle kanten; aankooporders zijn er niet of nauwelijks. Het financiële hart van de wereld kraakt in al zijn voegen. Het aantal beleggingsportefeuilles dat gedwongen wordt verkocht omdat de lening kleiner is dan de waarde van de aandelen, neemt hand over hand toe. Tegen elke prijs worden grote pakketten aandelen verkocht. Naarmate het nieuws over de koersval zich verspreid door telefonie, radio en kranten, neemt de paniek toe. De telefoon- en telegraafverbindingen met New York raken verstopt. Wanhopige beleggers kunnen geen opdrachten meer geven. Op de beurs zelf is de chaos compleet. De omzetten zijn zó groot dat de administratie volledig vastloopt. Actuele koersen zijn niet meer voorhanden. De meest recente koersen waarover de handelaren beschikken zijn minimaal een half uur oud en dat terwijl iedereen weet dat er volop verkocht wordt in een volstrekt overspannen markt. Temidden van de chaos nemen de banken het voortouw voor een reddingsoperatie. Gezamenlijk laten ze grote pakketten aandelen opkopen. De rust keert voor een paar dagen terug. De dinsdag daarna echter (29 oktober) is het kalmerende medicijn van de banken uitgewerkt. Opnieuw crasht Wall Street. Het is nog erger als Zwarte Donderdag. De stortvloed verkooporders is niet meer te stuiten. Op deze Zwarte Dinsdag zakt de Dow Jones met bijna 12%. Effecten Algemeen wordt de crash van Wall Street gezien als de opmaat tot de depressie van de jaren '30. Het was vooral het wegvallen van het vertrouwen in de economie dat zulke grote gevolgen had. Letterlijk van de ene op de andere dag zakte de Amerikaanse economie in. Door de vertrouwenscrisis liep de particuliere consumptie fors terug. Bedrijven werden huiverig en schroefden investeringen terug. Het werd een zelfvervullende verwachting omdat door deze bewegingen de economie inderdaad inzakte. De koersen op Wall Street bleven tot 1932 zakken om op een dieptepunt van 41 punten te eindigen. Het was toen medio '32 en Amerika beleefde zijn 'Great Depression' ten volle.

Auteursrechten voorbehouden 1996-1999, © Dagblad De Telegraaf, Amsterdam De Telegraaf-i wordt het best bekeken met Netscape Navigator, Netscape Communicator of Microsoft Internet Explorer.